• شناسه خبر : 17202

روایت یک دوستدار محیط زیست:

وداع با کاشان، آران و بیدگل

من وظیفه دارم که صدای بلند اعتراض و اخطار را به گوش برنامه ریزان مملکتم برسانم که وقتی آخرین قطره های آب زیرزمینی به مصرف تولید و ذوب فولاد رسید، آن وقت سه شهر باستانی و زیبا با مردمی به صفای چشمه ای که به باغ فین می ریزد، با همشهری های خود وداع خواهند گفت، برای همیشه و مردم وطنم و جهان فقط در کتاب های تاریخ نام کاشان، آران و بیدگل را خواهند دید و افسوس خواهند خورد. افسوس.

به گزارش پایگاه خبری اهل کاشانم، اسماعیل کهرم در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: مردم سرافراز و غیور کاشان، آران و بیدگل ظهر آمدند به منزل من. ساعت ها در دل آفتاب زال از کویر طی طریق کرده بودند. مصمم و با انرژی همگی خوش سیما، با خضوع و خشوع کاملا ایرانی، شیرپاک خورده و پاک چقدر از زیارت هموطنانم از اقصی نقاط این خاک مقدس وطن مان لذت می برم.

همه شان خوشرو بودند و با اینکه بار اول بود که آنها را می دیدم، مهرشان در دلم جا گرفت. قبل از اینکه به دیدارم بیایند، تلفنی با هم صحبت کرده بودیم و من را با بی لطفی که در حق آران و بیدگل روا شده آشنا کرده بودند. داستان تکراری بود لااقل برای ما که شغل و کارمان این است. چند نمونه را مثال می زنم.

زاینده رود یا همان زنده رود اصفهان که به خاطر بارگذاری به خشکی کشید! بارگذاری یعنی اینکه روی رود زاینده رود تحمیل اضافه بگذاریم. فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان، کشت برنج در ساحل زاینده رود و کاشت صیفی ها (هندوانه، طالبی، خربزه و…) تمام این عملیات آب بر هستند یعنی آب زیاد مصرف می کنند! و موجب خشک شدن زاینده رود و به تبع آن تالاب گاو خونی شد. تالاب گاوخونی در ناف ایران قرار دارد و میعادگاه پرندگانی است که از شمال غربی ایران می آیند، محل زمستان گذرانی آنهاست. مدتی کوتاه در این تالاب اقامت می کنند و راه خود را می گیرند و به طرف آفریقا می روند. برخی نیز در همان گاوخونی می مانند و اوایل بهار برای زاد و ولد به طرف سیبری پرواز می کنند. در سال هایی که زاینده رود خشک شده، پرندگان مهاجر در همان اطراف گاوخونی می میرند و لاشه آنها را ما جمع می کنیم.

دشت بیستون در استان کرمانشاه، دشتی که یادگارهای یک هزار ساله ایران را در روی کوه، روی سطح خاک و زیر خاک نگهداری می کند. در دامنه های دشت سنگ های تراشیده شده برای کارهای آینده رها شده اند. معبد آب و نیز حکاکی روی تخته سنگ که فتح ایرانیان را بر امپراتور روم نقش بسته اند. تاریخ 2500 ساله دارد. ساخت تاسیسات پتروشیمی دشت بیستون که ثانیه ای 80 لیتر آب مصرف می کند موجب فرونشست دشت و کلیه آثار و ابنیه زیر سطح خاک شده است و بالاخره دریاچه ارومیه، دریاچه پریشان، تالاب میقان اراک به دلیل استخراج معدن و احداث جاده، موجب دو پاره شدن تالاب میقان شده (در سطح زیرین خاک) و تالاب مرگ زودگذر و آهسته ای را شروع کرده است. این تالاب در زمستان، محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر به خصوص درناها و در بهار و تابستان برای آبیاری زمین های کشاورزی به کار می رفت. از طرفی طراوت شهر صنعتی و آلوده اراک نیز به عهده این تالاب بود. حال با تخریب این تالاب تلطیف شهر اراک به عهده کدام اداره، تشکیلات یا کارخانه ای است؟ آیا تشکیلات انسان ساختی هست که کار طبیعت را انجام دهد؟

می گویند، آزموده را آزمودن خطاست. ما می دانیم در کشور ایران که روی خط خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد آب مهم ترین عامل توسعه و کمبود آن، مهم ترین عامل توقف رشد و توسعه است. کمبود آب قرن هاست که با ماست، شاید اجداد هخامنشی ما نمی دانستند ولی ما به اندازه یک سوم معدل جهان آب در اختیار داریم یعنی اگر معدل آب که در دسترس جهان است 850 میلیمتر باشد مقدار آبی که در ایران (به طور متوسط) می بارد 250 میلیمتر است! بدیهی است با این مقدار آب قلیل، نهایت صرفه جویی را باید به کار برد، از کشت محصولات «آب بر» خودداری کرد و ارزش هر قطره آب را تا آخرین مورد استفاده تا جایی که دیگر نشود از آن استفاده کرد، بدانیم آن وقت در این شرایط آب را با چه محصولی مبادله می کنیم.

توضیح آنکه دوستان کاشانی من، قبل از آنکه به دیدارشان موفق شوم، خلاصه دغدغه و نگرانی خود را به ما گفتند. تاسیساتی برای نورد فولاد در منطقه ایجاد شده است که اهالی با نهایت سخاوت و مهمان نوازی ذاتی که در میان ایرانیان ضرب المثل است آن را «تحمل» کرده اند. گرچه امروزه مقدار مصرف آب برای کلیه محصولات اعم از مصرفی، تولیدی، صنعتی و کشاورزی به دقت مطالعه و محاسبه شده. مثلا ما می دانیم که برای تولید یک صفحه کاغذ A4 مقدار 400 لیتر آب لازم است یا برای هر کیلو فولاد 35000 لیتر آب مصرف می شود. این مقدار آبی است که از سفره آب زیرزمینی برداشت می شود. سفره آبی که نامحدود نیست و مطالعات نشان داده که مقدار آبی که وارد این سفره می شود کمتر از آبی است که از آن خارج می شود و ما آن را مصرف می کنیم.

اجازه بدهید یک لیتر آب را از زمانی که از ابر جدا می شود و تحت تاثیر نیروی جاذبه زمین به سطح زمین می رسد با هم تعقیب کنیم. این آب در ابر به صورت متراکم و فشرده و مثلا به صورت یکپارچه 2000 لیتری، از ابر جدا می شود.به مرور که از ابر جدا می شود، تکه تکه شده به صورت دانه دانه به زمین می رسد. مقاومت هوا موجب دانه دانه شدن قطرات می شود. وقتی به زمین می رسد اگر زمین پوشش گیاهی داشته باشد مقداری جذب گیاهان می شود و سپس روی خاک می افتد و تحت تاثیر نیروی جاذبه به عمق زمین وارد می شود و به طرف مرکز زمین سرازیر می شود. آنقدر پایین می رود تا به یک لایه غیرقابل نفوذ می رسد. مثلا یک سنگ که در عمق 500 متری قرار گرفته و آب از آن رد نمی شود. آب روی این لایه توقف می کند. آنگاه شما این آب را برای صنعت (فولاد) یا کشاورزی از سفره خارج می کنید.

یک نکته را نباید فراموش کرد و آن اینکه آب حین رفتن به سفره آب زیرزمینی حین عبور از لایه های خاک مقداری در بین ذرات خاک جایگزین می شود و تنها مقداری از آن به سفره آب زیرزمینی می رسد. حال اگر برداشت از سفره آب زیرزمینی افزایش یابد و مقدار سفره کاهش یابدسفره از طبقات بالا آبی را که در بین ذرات خاک جای گذاشته می مکد و این آب از بین ذرات خاک به پایین کشیده می شود و حجم خاک کاهش می یابد، خاک به هم فشرده می شود و پدیده فرونشست دشت ها پیش می آید، کما اینکه از مجموع 650 دشت ایران، بیش از نیمی از آنها فرو نشسته اند. دلیل این امر آن است که آب زیر لایه های خاک مانند ستون عمل می کند، با برداشت آب از سفره آب زیرزمینی این ستون ها کوتاه و کوتاه تر شده و دشت فرو می نشیند. پدیده ای که به طور قطع در انتظار کاشان، آران و بیدگل است. حتما پدیده بسیار زشت و خانمان بر باد ده دیگر «فروچاله» است و آن  وقتی است که قطعه ای به طول 20 متر، عرض 10 متر و ارتفاع 5 متر فرو می نشیند. امروزه مردم برای دیدن این پدیده به میناب بندرعباس، کبوترآهنگ همدان (کبودرآهنگ) یا دشت های اطراف ورامین یا اصفهان مراجعه می کنند. هر دم از این باغ بری می رسد/ تازه تر از تازه تری می رسد

مردم کاشان، آران و بیدگل با نهایت سخاوت و بزرگواری نورد فولاد را به قول خودشان تحمل می کنند. گرچه می دانند که برداشت آب، بیش از حد از سفره آب زیرزمینی چه تبعاتی خواهد داشت. عجیب آن است که کسانی که فولاد را به آران و بیدگل آوردند خود از خطه ای آمده بودند که بی تدبیری در مصرف منابع آبی موجب خشک شدن یک رودخانه معظم در منطقه ای خشک و کویری شد. آنها خود دیده بودند که در شهر خودشان کم آبی و فولاد مبارکه و ذوب آهن اصفهان به علاوه برنج کاری و صیفی کاری زاینده رود را خشک کرد. بنابراین، آنان خود آگاه بودند که نتیجه اعمال آنها چه خواهد بود و چه بر سر آران و بیدگل خواهد آمد ولی مع الوصف دو عامل موجب تحمیل این پروژه بر جسم و جان آران و بیدگل و کاشان عزیزمان شد، اول تحصیل درآمد و دوم (که یک ادعاست صرفا) ایجاد اشتغال و فراوانی شغل.

در این مورد دوم، یکی از کارآفرینان آران و بیدگل فرمود من تمام 200 نفری که این پروژه را به آران و بیدگل آورده، استخدام می کنم. تمام کارفرماهای این منطقه با صراحت می گویند که منطقه کمبود کار و کارگر ندارد و همیشه در جست وجوی کارگر و کارمند است. نظری به خیابان اصلی کاشان که در آن نمایشگاه های فرش قرار دارد، نشان می دهد که الحق مرکز فرش دستباف جهان است. زیباترین آتلیه های فرش های دستباف جهان در این خیابان است. دو طرف خیابان را نمایشگاه هایی با ویترین های بسیار فراخ و مجلل پوشانده که طول و عرض شیشه ویترین آن به ده ها متر می رسد. پشت این ویترین ها صدها نفر هنرمند بافنده مشغول خلق این آثار بی نهایت هنرمندانه اند و ده ها و صدها نفر مشغول فراگیری این آثار هنرمندانه هستند که به تمام نقاط عالم رفته و هنر ایرانی و هنر اصیل فرشبافی را به چشم عالم می رسانند. آیا آنها که در منطقه ای قبل آران و بیدگل زندگی می کنند باید توجه خود را معطوف به فولاد کنند؟ فولاد چه منفعتی دارد که باید جای فرش را بگیرد. این کج سلیقگی را از کجا یاد گرفته ایم؟

سه استان شمالی ایران یعنی گیلان، مازندران و استان گلستان را طبیعت ایران برای گردشگری و استراحت 80 میلیون ایرانی اکنون و120 میلیون ایرانی آینده قرار داده. اگر این سه استان را به همین منظور حفظ کنیم نیازی به سفر خارج نخواهد بود ولی متاسفانه برنامه ریزان در آرزوی تبدیل استان گلستان به عسلویه و نخل تقی هستند و تنها دلیل آنها آن است که مهندسین استان گلستان چرا باید در استان بوشهر کار کنند؟ عجیب است که این برنامه ریزان ایرانی فکر نمی کنند، استانی فکر می کنند. مهندسین گیلانی در گیلان و اصفهانی در اصفهان شما را به خدا ایرانی بیندیشید.

در مدت پنجاه سالی که در ایران عزیز و جهان کار محیط زیست می کنم یک فکر بنده را قلقلک داده و آن اینکه مانند مساله آران و بیدگل، سرنوشت این دو منطقه در اختیار مردمی است که در آن زندگی می کنند و دیگران حق اظهارنظر ندارند؟اگر این طور بود مثلا ما در ایران حق اظهارنظر در مورد جنگل های بی نظیر خط استوا را نداریم. در حالی که این جنگل ها به شرایط زندگی ما هم اثر می گذارند. بنابراین آیا ما حق اعتراض به تخریب جنگل های استوایی را داریم؟

مقصود آن است که مردم بخشنده و صبور آران و بیدگل با بلندنظری فاز اول فولاد یعنی نورد را تحمل کرده اند ولی مردم ایران هم باید این تخریب را که به محیط زیست وارد می شود، تحمل کنند و آیا آنها حق اعتراض ندارند؟

بنده به عنوان فرزند این مردم، این ملت که به قیمت سخاوت شان تحصیل کرده ام و محیط زیست خوانده ام وقتی می بینم خطایی در یک گوشه از وطنم سر می زند، حق اعتراض یا لااقل تذکر را ندارم؟ مضرترین سیاه نمایی سکوت است، سکوت در مورد اشتباهات خیانت است. 

چو می بینی که نابینا و چاه است

اگر خاموش بنشینی گناه است

بنده از آنچه در نقاط گوناگون عالم دیده ام، از آنچه در نقاط گوناگون ایران عزیزمان دیده ام و آنچه در مقابل چشمم، به مدد علم می بینم، ادامه فازهای گوناگون پروژه فولاد را بعد از مرحله نورد، پایان موجودیت آران و بیدگل و نیز کاشان می بینم. من وظیفه دارم که صدای بلند اعتراض و اخطار را به گوش برنامه ریزان مملکتم برسانم که وقتی آخرین قطره های آب زیرزمینی به مصرف تولید و ذوب فولاد رسید، آن وقت سه شهر باستانی و زیبا با مردمی به صفای چشمه ای که به باغ فین می ریزد، با همشهری های خود وداع خواهند گفت، برای همیشه و مردم وطنم و جهان فقط در کتاب های تاریخ نام کاشان، آران و بیدگل را خواهند دید و افسوس خواهند خورد. افسوس.


    الف -ک
    (0) (0)

    الف -ک

    آگوست 27, 2022

    باتوجه به مطالبذکرشده فوق فرماندار ومسئولین دلسوز اران باید به فکرباشند واگر می خواهند کاری کنند امروز است چون فردادیراست

دیدگاه شما

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *