- شناسه خبر : 2016
کلنگ‌های بی‌هوا در بافت تاریخی کاشان
مهدی عرشی – در روزهایی که خبر تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و معرفی گزینه وزارت در صدر اخبار است و در لابه لای اخبار افتتاح و مرمت خانه قدیمی شهر و تغییر کاربری آن ها به اقامتگاه های سنتی و انتشار عکس ها و اخبار روزانه شهرداری کاشان از مرمت و بهسازی بافت قدیمی شهر آن چیزی که به آن توجه نمی شود ساخت و سازها و تغییر کاربری ها در محله سلطان امیراحمد بویژه در کنار خانه بروجردی ها بعنوان یکی از شاخص ترین اثار تاریخی این شهر است
تجاوز به حریم اصلی و درجه یک این خانه با ارزش نگران کننده است بویژه در جایی که اداره میراث فرهنگی شهر ما مستقر است و در برابر دیدگاه مسوولان این اداره اقداماتی می شود که دوستداران میراث فرهنگی انگشت به دهان ماندند که چرا باید اتفاقاتی در این محل رخ بدهد و هیچ اقدامی نشود تا امروز حریم حفاظتی، حریم بصری و حریم کاربردی آن دستخوش تغییرات شود.
دو سال پیش مالک یکی از خانه‌های مسکونی روبه‌روی خانه تاریخی بروجردی‌ها و حمام سلطان امیراحمد مخفیانه و به بهانه مرمت داخلی منزل مسکونی، سه باب مغازه ساخت. همه‌ی کارها که انجام شد، پس از نصب درهای کرکره‌ای دیوارهای داخل کوچه فرو ریخت و تخلف عیان شد. همان روزها گفتند میراث فرهنگی شکایت کرده است. شهرداری منطقه یک دال‌های بتنی گذاشت ولی زور آثار تاریخی به کمیسیون ماده صد نرسید. «مصالح حوزه گردشگری» و «چشم‌انداز شهری و بافت تاریخی» در کمیسیون ماده 100 شهرداری به بهای ناچیز فروخته شد.
کار به همین جا تمام نشد. دوباره یکی دیگر اقدام به ساخت سه باب مغازه کرد. این هم رسانه‌ای شد. میراث شکایت کرد. پرونده تشکیل شد. کار به کمیسیون ماده 100 رسید. باز هم آش همان آش و کاسه همان کاسه. سر و ته کار با صنار و سی شاهی جریمه بسته شد و آب و از آب تکان نخورد که هیچ صدای اعتراض و ابراز نگرانی از سوی هیچ مسئول، ارگان و دوستدار میراث فرهنگی بلند نشد.
در روزهای که خبر می رسید میراث فرهنگی کاشان بدنبال جلوگیری از احداث این مغازه ها در حریم خانه بروجردی ها هست خبری خوبی به گوش می رسد، خبر این است که در 17 اردیبهشت امسال نمایندگان مجلس در طرح یک فوریتی شهرداری‌ها را مکلف به قلع و قمع ساخت و سازهای غیرقانونی در حریم آثار و محدوده بافت‌های تاریخی- فرهنگی کردند. با این وجود خبر دیگری به گوش می‌رسد؛ بخش خصوصی در حال تخریب خانه های مسکونی در اطراف اتاق شاه‌نشین خانه بروجردی‌هاست تا ساختمان چند طبقه‌ای عَلم کند. به نظر می‌رسد این سری هم مالک کوشیده است تا از فرصت باقی‌مانده ابلاغ قانون، چشم‌انداز بافت تاریخی شهر را بیش از پیش به خطر انداخته و تهدید کند.
هفته‌ی دولت با کلنگ‌ها و افتتاحیه‌ها مشهور است. در شلوغی کلنگ و قیچی چیزهایی است که از چشم دورمانده و نیازمند توجه است. مثل کلنگ پروژه‌ای که زیر گوش اداره میراث فرهنگی بر زمین زده نشد – اشتباه نشود، بر زمین زده نشد – این دومین کلنگی است که طی هفته‌های اخیر به هوا رفته ولی به زمین بازنگشته است. اولی پروژه شهرک آبشار بود. این یکی هم در حوزه‌ی میراث، گردشگری و صنایع دستی کاشان است.
ماجرا از این قرار بود در دومین روز از هفته دولت پس از افتتاح دو طرح گردشگری مسوولی پیشنهاد حضور فرماندار و معاونین و مسئولین شهری با حضور آقای مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان برای زدن کلنگ عملیات اجرایی پروژه‌ای در کنار خانه بروجردی را می دهد، خبرنگاری برخی موانع قانونی پروژه را اطلاع می دهد، مسوولین دولتی و شهری از حضور در محل امتناع می کنند، فقط مدیرکل میراث می رود، در محل پروژه کلنگ و روبان و قیچی آماده شد. محل آب و جارو شد. تشریفات پذیرایی آماده بود. دوربین ها برای مستندنگاری این لحظات آماده ثبت هستند؛ ولی مراسم به بازدید خلاصه شد و فریدون اللهیاری مدیرکل میراث بی‌خیال کلنگ و قیچی بازگشت.
گفته می شود مجوز اولیه پروژه در زمان مدیر سابق اداره میراث و با نظر مساعد فرماندار سابق صادر شده ولی همه‌ی فرآیندهای قانونی طی نشده است. همان موقع هم پیرامون پروژه حرف و حدیث‌هایی مطرح بوده است. سرمایه‌گذار تلاش کرده اصلاحیه بزند تا نظر مساعد شهرداری و سازمان‌های مسئول را بگیرد ولی گرفته یا نگرفته؛ چیزی است که همچنان در هاله‌ای از ابهام است.
کاربری زمین مسکونی است. در حریم درجه یک فاخرترین خانه تاریخی شهر قرار گرفته است. در محدوده جایی است که اداره میراث فرهنگی حاضر و ناظر است. قرار است ساختمان چند طبقه ساخته شود. پارکینگ، طبقات تجاری، مسکونی و شاید هم کافه و رستوران روی بام این ساختمان. به نظر می‌رسد سرو نوشیدنی و غذا در بالاترین طبقه این ساختمان همراه با دید زدن خانه‌های تاریخی به خصوص خانه بروجردی‌ها نشان از موقعیت ویژه سرمایه‌گذار دارد.
آیا سرمایه‌گذار پروژه مجوز تغییر کاربردی از مسکونی به تجاری گرفته است؟ آیا پروانه ساخت و ساز از شهرداری دریافت شده است؟ آیا مجوز کمیسیون ماده 5 استان گرفته است؟ آیا احداث این پروژه مغایر با قوانین محدوده و حریم آثار تاریخی نیست و منظر و چشم‌انداز خانه‌های تاریخی را مخدوش نکرده است؟ همه‌ی این‌ها پرسش‌های بی‌پاسخ است. هرچه هست هیچگونه اطلاع‌رسانی کامل و شفاف توسط سرمایه‌گذار، میراث فرهنگی و شهرداری انجام نشده تا پاسخ قابل قبول برای افکار عمومی باشد. چیزی که اهمیت آن به خصوص در حوزه گردشگری کاشان افزون است.
کاشان جزو پنج شهر نخست آثار تاریخی و گردشگری کشور است. آثار تاریخی که نه تنها کاشانی‌ها به آن افتخار می‌کنند بلکه هویت و اصالت فرهنگ و معماری ایران است. تصویر خانه بروجردی‌ها بر روی پاسپورت هر ایرانی یکی از هزار داشته‌های بی‌نظیر و کم‌نظیر کاشان است. خانه‌ای که سال 2015 و 2016 از سوی دبیرکل کنوانسیون عمومی یونسکو به عنوان «انتخاب برتر» به جامعه‌ی جهانی معرفی شد. خانه‌هایی که کاشان را در چند قدمی ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار داده است.
اکنون که کاشان با توجه به بافت تاریخی مورد توجه کشور و جامعه جهانی قرار گرفته است شایسته است با اقدامات کارشناسی و قانونی برای حفظ و حراست از این دستاورد همت کرده و با اقدامات نسنجید کلنگ به ریشه آثار تاریخی و گردشگری نزنیم. آزمونی که کاشان نتوانسته است نمره قابل قبول دریافت کند؛ مرور گذرا از وضعیت ساخت و سازها در بافت تاریخی تاییدی بر این ادعا است.
همه‌ی این‌ها بدان معنی نیست که بخش خصوصی را متهم کرده و برای اقدامات توسعه‌ای و زیرساختی، خط و نشان کشیده شود. قطعاً بخش خصوصی قانونمند و اقدامات کارشناسی متناسب موتور محرکه صنعت گردشگری است و شایسته تقدیر و حمایت است. ولی بحث چیز دیگر است.
یادمان باشد توجه به سرمایه‌های عمومی در کنار حمایت بخش خصوصی ضروری و با اهمیت است. حفظ و حراست می‌خواهد. اگر دقت لازم و کافی به خرج داده نشود و فرآیندهای کارشناسی و قانونی به قوت و قدرت رعایت نشود آسیب جدی مادی و معنوی در پی خواهد داشت. کاشان سابقه خوبی در ساخت وسازهای بی‌رویه به خصوص در اطراف آثار تاریخی ندارد. ساخت وسازها در بافت قدیمی شهر عیان است؛ ساخت و سازهایی که طی ده سال گذشته در محدوده و حریم سیلک انجام شده است تجربه‌ای ناخوشایند است. در بقاع و مکان های مذهبی تغییرات محسوس است. خیابان‌کشی و ساخت و سازهای ناهمگون در اطراف بازار تاریخی یکی دیگر از آن است و اکنون نوبت به تغییر کاربردی و ساخت و سازهای بی‌رویه در بافت تاریخی شهر و جلوی چشم سازمان‌های مسئول به خصوص اداره میراث و گردشگری است.
بپذیریم ساخت و ساز، قانون و قاعده دارد. مهم نیست چه نوع کلنگ و چه تعداد به هوا می‌رود. مهم آن است در کجا فرو می‌آید. مواظبت کنیم بر ریشه بافت تاریخی و آثار گردشگری کاشان فرو نیاید. مواظبت کنیم بر منافع و مصالح عمومی فرو نیاید. مواظبت کنیم بر اعتماد عمومی فرو نیاید.
