عبدالمجید رفیعی برزکی * – خیلی بعید است نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی که خود متخصص آب است و از کم و کیف وضعیت آب بیش از هر کس خبردار است در نطق پیش از دستور خود در روز یکشنبه دوم تیرماه در مجلس شورای اسلامی و آن هم در هفته صرفه جویی آب از وزیر نیرو بخواهد از مقررات حاکم بر چاه های کشاورزی دست کشیده و همه چیز را به حال اول برگرداند.

سال‌ها طول کشیده است تا کشاورز جماعت پی برده چاه ها به دریا و اقیانوس وصل نیست. سال‌هاست که پمپ‌های پرقدرت گازوئیلی و پس از آن برقی به جان دشت افتاده و آب زمین را کشیده است. گویی مال از دزد پس گرفته‌اند. هر وقت به دشت‌های کاشان پا بگذاری صدای شُر شُر آب می‌آید. مثل این که به جنگل‌های شمال پا گذاشته‌اید. تازه به این‌ها هم رضایت نداده و با وام‌های باعوض و بلاعوض سازمان فخیمه جهاد کشاورزی استخرهای ریز و درشت ساخته‌اند تا هر وقت نفس کم آورده و مجال دست داد آب را به آن بسته کم نیاورند.

خیلی چیزها را نمی‌شود گفت، دردسر می‌شود. ولی بخواهیم یا نخواهیم واقعیت‌هایی است که نمی‌توان و نباید بر آن سرپوش گذاشت. چاه های کشاورزی مثل خوره به جان زمین افتاده است. آتش زیر خاکستر است. بالاخره روزی صدای آن در می‌آید. خیلی وقت است می‌گویند در همین دشت‌ها ثانیه‌ای 13 هزار لیتر آب از زمین می‌کشیم. ولی قطعاً بیشتر از این حرف‌هاست و روز به روز بیشتر می‌شود. حالا مقایسه کنید با آبی که صرف شرب و صنعت می‌شود. کل آبی که با هزار خواهش و التماس و صرف میلیاردها تومان از اصفهانی‌ها می‌گیریم دویست سیصد لیتر بیشتر نیست. کل آب شرب شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل 1100 لیتر در ثانیه بیشتر نیست. کل آبی که همه‌ی صنایع مستقر در شهرک‌های صنعتی کاشان و آران و بیدگل صرف کرده و بار اشتغال و کسب و کار منطقه را به دوش کشیده است، سه درصد – چیزی حدود دویست، سیصد لیتر در ثانیه – بیشتر نیست. ولی حالا به چاه های کشاورزی نگاه کنید؛ نود، نود و دو درصد آب می‌کشد. زمین دشت کاشان را مثل آبکش سوراخ کرده‌اند و جان جای آب می‌کشند. تابستان و زمستان هم ندارد. روز و شب هم ندارد. تعطیل و غیرتعطیل هم ندارد. خوب این ضابطه نمی خواهد؟ مقررات نمی خواهد؟ قانون و قاعده نمی خواهد؟

چند وقت پیش به دعوت دوستی مهمان کشاورزان یزدل بودیم. دل پردردی از اوضاع و احوال حاکم بر کشاورزی داشتند از جمله بحث‌هایی برای آب و چاه ها مطرح شد. آقای دهقانی از کشاورزان به نام آنجاست، گفت: «کشاورز می‌داند وضعیت آب نگران کننده است. چه کسی است که نداند. سال به سال کمتر می‌شود. بعضی چاهها را بغل‌کَنی می کنند، یعنی چاه بغل چاه می‌کَنند ولی توفیر ندارد. می‌خواهیم کمتر مصرف کنیم ولی کسی به کسی نیست. قانون بر مصرف حاکم نیست. من اگر برندارم همسایه‌ام برداشته است من هم که این جوری می‌بینم مجبورم سهم خودم را بردارم.»

حالا پس از سال‌ها قوانینی بر چاه های کشاورزی وضع شده است. این هم قوانین نیم‌بندی است. ولی در هر صورت کاچی بهتر از هیچی است. شاید اگر به همین منوال جلو برویم چند سال دیگر سر و سامانی پیدا کرده و قدرت و قوتی بگیرد. عیب و ایراد آن کمتر شده و مصلحت مردم را بهتر تأمین کند. مثلاً کنتور برای چاه ها نصب کرده‌اند. برداشت آب از چاه ها را محدود کرده و درصدی کاهش داده‌اند. الان این کارها را نکنیم چه موقع بکنیم؟ وقتی آب نباشد قانون و کنتور و محدودیت به چه دردی می خورد؟

شاید بگویند امسال بارندگی‌های خوبی داشته‌ایم. هر کس نداند ایشان بهتر می‌داند که سال‌ها طول کشیده است تا آب در منابع زیرزمینی جمع شود. همه می‌دانند منابع زیرزمینی منابع استراتژیک است. هیچ کشوری به این راحتی‌ها چوب حراج به منابع استراتژیک خود نمی‌زند. منابع زیرزمینی مثل چشمه نیست که با یک بارش زیاد شود و با یک خشکسالی بخشکد. سال‌ها طول می‌کشد تا یک وجب بالا بیاید و با این برداشت‌هایی چشم برهم زدنی سرجایش برگردد.

جسارت نباشد. چشم آب نمی خورد آقای نماینده این چیزها را نداند. قطعاً می‌داند. هفت هشت سال پیش که مدیریت دانشگاه کاشان را در اختیار داشت با گوش خودم شنیدم در مصاحبه‌ای گفت: «کاشان آب ندارد. در آستانه مهاجرت بزرگ جمعیت است. باید فکری برای حال و روزش کرد. به خصوص سند چشم انداز کشاورزی بایستی بازنگری شود.» حالا که کار دستشان افتاده است چه شده به جای این که از وزیر کشاورزی بخواهد سر و سامانی به وضع بی سامان کشاورزی بدهد از وزیر نیرو می خواهد از قوانین و ضوابط وضع شده برای چاه های کشاورزی دست بکشد. انشاءالله که این حرف و حدیث‌ها تبلیغاتی و انتخاباتی نباشد.

در ثانی آقای نماینده می‌فرمایند «تعدیل چاه‌های کشاورزی انجام گرفته است ولی هیچ‌ برنامه‌ای برای تغییر اصلاح کشت و تأمین معیشت کشاورزان پیشنهاد نشده است.» جانا؛ سخن از زبان ما می‌گویی. کشاورز نه طرحی دارد، نه برنامه‌ای، نه نقشه و چشم‌اندازی و نه آموزش درست و درمانی در کار است. کشاورز خیلی‌وقت است به حال خود و به خدا رها شده است ولی همه‌ی این‌چیزها مربوط به وزیر کشاورزی است که فکری برای آن بکند نه وزیر نیرو که صورت مسئله را پاک کرده و آب را رها کند.

آب از هرچیزی مهم تر است. کسی خوشش بیاید یا نیاید. به مجلس برویم یا نرویم، منافع امروز ما تأمین بشود یا نشود؛ آنچه مهم است آب است. حیات آب، حیات زندگی است. آینده این مرز و بوم بسته به آن است. یادمان باشد؛ مصالح مردم واجب‌تر از هر چیزی است، خدای ناکرده آن را فدای خودمان نکنیم.

** روزنامه نگار