شهرستان‌های کاشان، آران و بیدگل و شهرهای اطراف آن درپهنه تاثیر گسل قم- زفره که با طول 220 کیلومتر از کوههای جنوب شرق قم شروع و تا روستای زفره در 70 کیلومتری شمال شرق اصفهان ادامه دارد، قرار دارند. تنها 8 زمین لرزه با بزرگای بیش از 4، در اسناد معتبر تاریخی در شعاع تاثیر گسل اصلی قم – زفره و گسل های فرعی آن در منطقه کاشان و شهرهای اطراف آن گزارش شده است که بزرگترین رویداد مربوط به سال 1844 میلادی با بزرگاری 6.4 بوده است.

حال ما در این پهنه پس از دوره نسبتا آرام و بدون زلزله‌های بزرگ، در تاریخ پنجشنبه، 30 دي 1400 در ساعت 05:07:17 شاهد زمین لرزه‌ای با بزرگای 4.9 در 31 كيلومتري شهرستان آران و بيدگل ولرزه‌هایی نیز با بزرگای کمتر در روزهای بعد از آن بودیم، که پس از حدود یک ماه در تاریخ چهارشنبه 4 اسفند ماه 1400 در ساعت 06:18:26و06:25:33 نیز به ترتیب شاهد زمین لرزه‌هایی با بزرگای 3.7 و 3 در عمق 8 کیلومتری با اثر گسیختگی سطحی مشهود در 27 کیلومتری شهرستان آران و بیدگل بودیم.

گسل مسبب زمین لرزه های اخیر گسل مرنجاب یکی از گسل های فرعی پهنه قم-زفره است که در مرز جنوبی دریاچه نمک واقع شده است، بنابراین سوالی که در اینجا مطرح است که آیا مسبب حرکت این گسل و ایجاد زمین لرزه، فرونشست زمین است؟

با استناد به شواهد علمی موجود وبا توجه به تاریخچه لرزه خیزی منطقه و توان سامانه های گسلی آن در ایجاد زمین لرزه های بزرگ در حال حاضراحتمال آن بسیار ضعیف است.

شایان ذکر است فرونشست دشت در محدوده شهرستان که به دلیل بهره برداری بی رویه از آب‌های زیر زمینی، کشاورزی سنتی و.. رخ داده، مسئله‌ای است که در جایگاه خود و بدون مرتبط دانستن آن با وقوع زمین لرزه‌های بزرگ به اندازه کافی به سبب خسارت های قابل توجه به زیر ساخت های پرهزینه و پی ساختمانها، حائز اهمیت است ولی در جایگاه لرزه ای آنچه که دانش امروز به ما اجازه اظهار نظر در ارتباط با رابطه متقابل زمین لرزه با فرونشست داده این است که اولا پدیده فرونشست با ایجاد درز و ترک و سطوح ضعف در ساختمان‌ها موجب آسیب پذیری بیشتر آن در مقابل زلزله ها خواهد شد و ثانیا فرونشست ممکن است با افزایش نسبی تنش، فرآیند وقوع زلزله در گسل های توانمند و آماده به حرکت را، تسریع کند.

سمیرا سادات سجادی- دکترای تکتونیک لرزه‌ای