- شناسه خبر : 5509
سیلک، سیاه‌الک، سیاله:
گمانی در وجه تسمیه تپه های سیلک
محمد مشهدی نوش‌آبادی* – قدیمی‌ترین مأخذی که در آن به تپه‌های سیلک اشاره شده کتاب تاریخ کاشان کلانتر ضرابی (1288 قمری) است، اما وی این تپه تاریخی را قلعه سی‌ارگ می‌خواند و بر آن است که «چون خاک آن موضع که مبنای قلعه است بالنسبه از خاک اطرافش سفیدتر است، موسوم به سپید ارگ شده و از کثرت استعمال سی‌ارگش نامند.»
با این اوصاف در حاشیه نسخه آورده است: «و بعضی گفته‌اند سیه ارگ بوده بدلیل آنکه بعضی قلاع بقلعه سفید موسوم است.» (117)
چند دهه بعد لسان الملک سپهر در مختصر جغرافیای کاشان برای این تپه باستانی از نام «سیلک» و «سیاه‌الک» استفاده کرده است. وی می‌نویسد: «درراه فین یک تپه باشد موسوم به سیلک. بعضی او را سیاه‌الک خوانند. در زیر تپه آثار قدیمه است. بعضی اشیاء هم ازآنجا به دست آمده. خیلی کسان خواسته آنجا را حفر نمایند چون اجازه نبوده نتوانسته‌اند. احتمال می‌رود سابقاً آتشکده بوده.» (443)
با این‌اوصاف پی بردن به ریشه اصلی این نام‌گذاری مشخص نیست، اما ما با واژه‌ای سروکار داریم که ممکن است با سیلک و سیاه الک ارتباط داشته باشد، و آن واژه سیاله (seyaale) است. سیاله در لهجه محلی منطقه کاشان به معنای سفال یا سفال شکسته است. درواقع مردم نوش‌آباد ظروف از جنس سفال را سیاله می‌نامند.
گویا در فرهنگ‌نامه‌های زبان فارسی برای این واژه چنین معنایی وجود ندارد جز اینکه سیاله را نام گیاهی دانسته‌اند. همچنین در گویش مازندرانی سیاله به معنای گاو سیاه است.
به نظر می‌رسد ارتباطی بین ”سیلک؛ سیاه الک” و “سیاله” باشد. چون هم سیاله به معنای سفال است و هم اینکه از گذشته های دور تا کنون انبوهی سفال یا سیاله در محوطه تپه‌های سیلک وجود داشته است.
اگر فرض ارتباط با سیلک؛ سیاه‌الک با سیاله را در نظر بگیرم سؤال بعدی این خواهد بود که آیا نام سیاله که در لهجه منطقه برای سفال شکسته به کار می‌رود از نام سیاه‌الگ یا سیلک گرفته شده یا اینکه نام سیاه‌الک از واژه سیاله آمده است، به اعتبار سیاله‌هایی که به‌وفور در آنجا پراکنده است.
** پژوهشگر تاریخ و فرهنگ کاشان