به گزارش پایگاه خبری اهل کاشانم، آیت الله ملاعبدالرسول مدنی کاشانی با نوشتن«رساله انصافیه» که از آثار آن دوره دربار مشروطه است و استاد سخن سیداحمد فخرالواعظین با خطابه های شور انگیز خود و شیخ یحیی کاشانی و شهید علی نراقی با فعالیت های بی شائبه خود در آگاه کردن مردم با افکار آزادی خواهی و پیشبرد مشروطیت تلاش بسیار کردند و در زمانی که پیشوایان روحانی تهران به قم مهاجرت کردند علما و طلاب کاشانی با رهبری حاج میرزا فخرالدین نرافی با آن همگام شدند.

تلاشگری ها و مجاهدت ها باعث شد فرمان مشروطیت به دست مظفرالدین شاه قاجار در 14 مرداد 1285 به امضا برسد و تا دوره محمد علی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه ادامه یافت و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی شد.

مجلس شورای ملی پارلمان ایران بر پایه اولین قانون اساسی ایران بود که مظفرالدین شاه قاجار در تاریخ چهارهم جمادی الثانی 1324 مجبور به پذیرش آن شد و به همین سبب به آن «دارالمظفر» یا «عدل مظفر» نیز می گفتند.

در این جستار تلاش بر آن است که فهرستی از نمایندگان کاشان در 24 دوره مجلس شورای ملی نظر به کتاب «شرح حال نمایندگان کاشان در ادوار شورای ملی» نوشته «محمد جمالی» ارائه شود.در ذیل دوره های نمایندگی مجلس به تفکیک اسامی نامزد ها و تعداد آرا آورده می شود:

دوره اول مجلس شورای ملی

دوره اول مجلس شورای ملی در تاریخ 14 مهر 1285 ه.ش افتتاح شد و در تاریخ 2 تیر ماه1287 ه.ش به علت به توپ بستن مجلس به دستور محمد علی شاه قاجار منحل شد.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- آیت الله سید نظام الدین آل یاسین؛ در سال 1248 ه.ش در محله پشت مشهد کاشان متولد شد وی از علما بزرگ و روحانیون روشنفکرو آزادی خواه کاشان و فرزند سید ابوالقاسم بن میرسید مهدی از سادات حسینی بود.

سید نظام الدین مقدمات فارسی و عربی را در کاشان فرا گرفت و از محضر استادانی چون ملا حسن نحوی، حاج ملا محمد حسین نطنزی و ملا حبیب الله شریف بهره گرفت.
ایشان پس از صدور فتوای مراجع عالی نجف، در شهر کاشان به منبر می رفت و در مورد لزوم تغییر رژیم استبدادی و مشروطه برای مردم سخنرانی می کرد تا ذهن آنها را روشن سازد.سرانجام مردم کاشان در اولین دوره قانون گذاری وی را به عنوان نماینده خود در مجلس شورای ملی انتخاب کردند.

2- میرزا سید حسن کاشی: سید حسین بن حاج میر محمد علی بن حاج سید رضا کاشانی، از علما و فقهای بزرگ قرن سیزدهم است که ملا حبیب الله شریف اورا عالمی بزرگوار و پارسایی بخشنده و پناه بیچارگان خطاب می کند.
میرزا سید حسن کاشی نماینده مردم کاشان در دوره های اول،چهارم و پنجم مجلس شورای ملی بود وی در مذاکره روز شنبه 2 شوال 1325 ه.ق مجلس شورای ملی که در مورد بودجه مملکتی بود اظهار داشت:« این مجلس از برای انتظام مملکتی دایر شده است آن چه می بینم تا حال کاری صورت داده نشده، صنایع و مکاسب توسعه نپذیرفته، تجارت و فلاحت رواجی نگرفته.بر دخل مملکت نیفزودیم، منتهی از خرج کاسته ایم.فایده ای در ترقی مملکت دیده نشده.باید کاری کرد که تجارت و ثروت ازدیاد یابد.آیا اینطور می توان پیشرفت کرد؟»

دوره دوم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 24 آبان ماه 1288 ه.ش افتتاح شد ومورخ 3 دی 1290 ه.ش خاتمه یافت.
مردم کاشان همزمان با افتتاح دومین دوره مجلس شورای ملی دو شبانه روز جشن و چراغانی باشکوهی در فضای وسیع مدرسه آقا بزرگ برپا نمودند. نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- احمد علی خن غفاری: با 666 رای به دوره دوم راه یافت ولی قبل تصویب اعتبار نامه اش استعفا داد و 10 بهمن 1288 ه.ش اعتبار نامه اش رد شد.

2- میرزا احمد خان شیبانی: وی که جزو اعتدالیون بود با 651 رای به عنوان نماینده انتخابی به دور دوم مجلس ملی راه یافت.

 دوره سوم مجلس شورای ملی:

دوره سوم در تاریخ 14 آذرماه1293 ه.ش افتتاح شد و در تاریح 21 آبان ماه 1294 خاتمه یافت.
همزمان با انتخابات این دوره، ماشاالله خان (پسر نائب حسین کاشی) برای رسیده به اهدافش،به جمعی از داوطلبان نمایندگی مجلس،وعده داد ه بود که برای آنها کاری انجام دهد. در همین راستا تعدادی از افراد با نفوذ پایتخت را فریب داد و آنها مدتی برای او جاسوسی کردند، تا این که با اقدام معترضین کاشان در تهران ، انتخابات کاشان، از طرف دولت توقیف شد وتا پایان دوره سوم مجلس نیز همچنان معوق ماند ، در نهایت موجب شد کاشان در این دوره نماینده ای نداشته باشد

 دوره چهارم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ تیرماه ه.ش افتتاح شد و مورخ خرداد ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- میرزا نصیرالله خان شیبانی (جلیل الملک): وی با اکثریت 4099 رای از 4288 رای به مجلس راه یافت.
وی یکی از مشروطه خواهان و آزادی طلبان تندرو بود و بعد از به توپ بسته شدن مجلس، برای کمک به مشروطه خواهان به بادکوبه رفت و فعالیت شدید علیه استبداد ایران شروع کرد و در عین حال از طرف ایرانیان مقیم قفقاز به ریاست مدرسه ایرانیان در بادکوبه منصوب شد.

2- میرزا سید حسن کاشی: وی با اکثریت 4100 رای از 4288 رای به دوره چهارم مجلس شورای ملی راه یافت.

دوره پنجم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 22بهمن ماه 1302 ه.ش افتتاح شد و مورخ 22 بهمن ماه 1304 ه.ش خاتمه یافت.نماینده کاشان در این دوره عبارتند از:

1- احمد مدیر نراقی: با اکثریت 8313 رای از 16776 رای به دوره پنجم راه یافت ولی اعتبار نامه او مورد کشمکش اکثریت و اقلیت مجلس قرار نگرفت و به تصویب نرسید.

 دوره ششم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 19 تیرماه 1305 ه.ش افتتاح شد و مورخ 22 مرداد 1307 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- میرزا سید حسین خان زعیم: وی در دوره ششم با اکثریت 11091 رای از 11388 رای به عنوان نماینده کاشان به مجلس راه پیدا کرد؛ پس از پایان مجلس دوره ششم و دستگیری و تبعید سید حسن مدرس به خواف و تبعید ملک الشعرای بهار به اصفهان سخت به وحشت افتاد تا اینکه سر انجام درسال 1308 از طرف شهربانی دستگیر و زندانی شد و با تلاش فراوان به فرانسه رفت و آنجا در یک کتابخانه مشغول به کار شد.

2- امیر اسدالله خان عامری: با اکثریت 11134 رای از 11388 رای به دوره ششم مجلس شورای ملی راه یافت؛ در این دوره عده ای از مردم کاشان با نوشتن طومار و ارسال آن به تهران مخالفت خود را با اسدالله خان ابراز داشتند وی همچنین نماینده ادوار هفتم و هشتم مجلس شورای ملی بود و نیز مسئولیت چاپ نشریه هیرمند را بر عهده داشت.

 دوره هفتم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 14 مهرماه1307 ه.ش افتتاح شد و مورخ 14 آبان ماه 1309ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- امیراسدالله خان عامری: وی با اکثریت 11021 رای از 11437 رای به این دوره مجلس راه یافت.

2- میرزا سید ابراهیم خان شریفی: وی دومین مدیر کتابخانه مجلس بود و در دوران ریاست او بر کتابخانه، تهیه کتاب های خطی و چاپی و ارتباط با ناشران خارجی و داخلی که در دوران اعتصام الملک پایه گذاری شده بود ادامه و گسترش یافت. ابراهیم خان شریفی با اکثریت 10760 رای از 11437 رای به مجلس شورای ملی راه یافت.

 دوره هشتم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 24 آذر ماه 1309 ه.ش افتتاح شد و مورخ 24 دی ماه 1311 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره:
1- امیر اسدالله خان عامری
2- میرزا سید ابراهیم خان شریفی

 دوره نهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 24 سفند ماه 1311ه.ش افتتاح شد و مورخ 24 فروردین ماه 1314 ه.ش خاتمه یافت.
نمایندگان کاشان در این دوره:
1- میرزا سید ابراهیم خان شریفی: در دوره هفتم نیز انتخاب شده است.
2- میرزا علی محمد محلوجی: با اکتریت 6309 رای از 13570 رای به این دوره راه یافت و در همین دوره فوت کرد.

دوره دهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 15 خرداد ماه1314ه.ش افتتاح شد و مورخ22 خرداد 1316 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1– میرزا سلیم خان ایزدی: او در دوره هفتم،هشتم و نهم نماینده مردم اهرو در دورهای دهم،یازدهم و دوازدهم نماینده مردم کاشان در مجلس شورای ملی بود. سلیم ایزدی در این دورهه با اکثریت 13876 رای از 15896 رای به مجلس راه یافت؛ وی همچنین مسئولیت چاپ روزنامه کشاورزی را بر عهده داشته است.

2- حاج سید محمد علوی بروجردی: وی از آنجایی که شخصی مدیر و مدبر بود به حاج سید محمد مدیر شهرت یافت در آن زمان که وی مالک یک شرکت راه سازی بین تهران و مشهد بوده، رضا شاه به کاشان سفری داشته است و در حالی که مرد و زن با دیدن رضا شاه از ترس و دلهره ساکت و مبهوت بوده اند و هیچکس را یارای سخن نبوده است.وی به پیشواز می رود و ورورد ایشان را به شهرکاشان تبریک می گوید و همین روحیه سبب می شود چند سال بعد به عنوان نماینده مردم کاشان انتخاب شود و آنچنان که از اسناد مجلس شورای ملی برمی آید فعال مجلس و در ضمن به زبان فرانسه مسلط بوده است.

دوره یازدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ20 شهریور ماه 1316ه.ش افتتاح شد و مورخ 27 شهریورماه 1318 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبراتند از:

1– میرزا سلیم خان ایزدی

2- میرزا ابوالقاسم نراقی: وی در دوره یازدهم به عنوان نماینده مردم کاشان به مجلس شورای ملی راه یافت و چهار دوره متوالی نماینده مجلس بود؛ وی استاد ریاضیات بود و کتاب هایی چون«ششصد مساله» و «حساب و هندسه ابتدایی» را باهمکاری برادرش میرزا محمد نراقی تالیف کرد ودر زمان ولایت عهدی شاه معلم خصوصی ریاضیات او بود.

 دوره دوازدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 3 آبان ماه 1318ه.ش افتتاح شد و مورخ 9 آبان ماه 1320 ه.ش خاتمه یافت، نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1– میرزا ابوالقاسم نراقی: در این دوره پس از حوادث نگهانی شهریور 1320 و مشکلات فراوان ناشی از آن چون: کنترل شدید مراکز غله خیز، وسایل نقلیه و راه های ارتباطی توسط نیروهای اشغالگر، کاشان گرفتار کمبود آذوقه و خواربار شد تا آنکه به وسیله چند تن ازافراد بلند همت چون،حاج سید شکرالله بروجردی و میرزا ابوالقاسم نراقی، شرکت خیریه خوار وبار که سرمایه آن از کمک مردمی تامین شده بود تشکیل گردید وبا فراهم ساختن وسایل و وارد کردن خواروبار و غله و توزیع آن بین مستمندان خطر قحطی برطرف شد.یکی دیگر از فعالیت های وی در این دوره، درخواست تامین اعتبار ساختمان دبیرستان پهلوی بود.

2- میرزا سلیم خان ایزدی: وی در اوایل این دوره درگذشت وسید یعقوب انوری جانشین او شد.

3- سید یعقوب انوری: وی اگرچه در علم پیش از ندای مشروطیت روزگار می گذرانده است ولی با طلیعه آزادی، او بی تاب و همگام آزادی خواهان شد و در این راه رنج ها کشید که یکی از انها 3 ماه زنجیر استبداد برگردن نهادن در زندان باغشاه است.او پس از زندان باغشاه به همراه مجاهدان سپهسالار تنکابنی در فتح تهران شرکت کرد و پس از آن نیز در صف اول جنگهای استقرار مشروطیت قرار گرفت و پس از آنکه رژیم پارلمانی در ایران جاافتاد چند دوره نماینده مجلس شورای ملی شد و در تهیه قوانین جدید تلاش کرد انوار سردبیر نشریه هایی چون؛ پروین، جنوب و یادگار جنوب بود.وی در دوره دوازدهم و سیزدهم نماینده مردم کاشان در مجلس شورای ملی بود آرا او در دوره دوازدهم 8099رای از 9136 رای بود.

 دوره سیزدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 22 آبان ماه1320 ه.ش افتتاح شد و مورخ 1 آذرماه 1322 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- میرزا ابوالقاسم نراقی: وی با اکثریت 10741 رای از 12772 رای به دوره سیزدهم مجلس شورای ملی راه یافت.

2- سید یعقوب انوار(شیرازی): وی در این دوره با اکثریت 9672 رای از 1277رای به مجلس شورای ملی راه یافت و درحالی که تلاش می کرد یک دوره دیگر هم برای نمایندگی مجلس انتخاب شود به علت بیماری شدید ریوی در گذشت.

 دوره چهاردهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 6 اسفند ماه 1322ه.ش افتتاح شد و مورخ 21 اسفند ماه 1324 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1– میرزا ابوالقاسم نراقی: وی در این دوره فوت شد.

2– احمد اخوان: وی در دوره 14 و 15 از کاشان ودر دوره 18 و 19 از تهران به عنوان نماینده مجلس شورای ملی انتخاب شد.اخوان در دوره چاردهم با اکثریت 11473 رای از 12189 رای به مجلس راه یافت.وی همچنین صاحب امتیاز روزنامه دارایی بود.

 دوره پانزدهم مجلس شورای ملی:

این دوره مجلس ملی پس از دوسال و چهار ماه تاخیر به علت حوادث آذربایجان در تاریخ 25 تیرماه 1326ه.ش افتتاح شد و مورخ 6 مرداد1328ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1– احمد اخوان: وی با اکثریت 12793 رای از 21522 رای به مجلس شورای ملی راه یافت.

2– عباس نراقی: وی هنگام تحصیل در دانشکده حقوق با افکار سوسیالیستی آشنا شد و به حزب کمونیست پیوست اما پس از کشف شبکه حزب کمونیست و دستگیری 53 نفر از آنها، نراقی نیز به زندان افتاد و بعد از محاکمه به سه سال زندان محکوم شد.پس از آزادی از زندان به قم تبعید شد وتا شهریور 1320 تحت نظر بود.بعد از مدتی همکاری با حزب توده را رها کرد و صرفا به وکالت پرداخت. در سال 1325 زمانی که قوام السلطنه در مقابل حزب دموکرات پیشه وری حزبی به نام حرب دموکرات ایران بنیاد نهاد نراقی هم به آن پیوست و مامور تشکیل شعب آن در کاشان شد.در انتخابات دوره پانزدهم وی از طرف حزب، کاندیدای کاشان شد و با اکثریت12068 رای از 21522 رای به نمایندگی مجلس شورای ملی منصوب شد.

دوره شانزدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 20 بهمن ماه 1328ه.ش افتتاح شد و مورخ 29 بهمن ماه 1330 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1-اللهیار صالح: در کابینه ائتلافی قوام السلطنه که با شرکت وزیرانی از حزب توده تشکیل شد، صالح به عنوان رهبر حزب ایران، وزیر دادگستری شد و در این سمت تغییرات وسیعی انجام داد. ازجمله: رئیس دیوان عالی کشور و دادستان کل را تعویض نمود و روند تازه ای در مطبوعات ایجاد کرد.در دوره شانزدهم مجلس شورای ملی با اکثریت 12171 رای از 16017 رای به عنوان نماینده کاشان انتخاب شد.وی در این دوره جزو گروه اقلیت تندروی مجلس بود که ریاست آن با دکتر مصدق بود.
2- محمد کاظم شیبانی(صالح): وی با اکثریت 14369 رای از 16017 رای به نمایندگی این دوره از مجلس رسید؛ او در مجلس برای تصمیم گیری هایش از مصدق و جبهه ملی پیروی می کرد و به همین خاطر درسال 1331 از سوی مصدق به ریاست شهربانی کل کشور منصوب شد.

 دوره هفدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 7 اردیبهشت ماه 1331ه.ش افتتاح شد و مورخ 28 آبان ماه 1332 ه.ش به موجب فرمان شاه منحل گردید.
در این دوره به علت مسائلی چون، فعالیت حزب زیرزمینی توده در انتخابات، مسئله نفت و مخالفت نخست وزیر محمد مصدق، انتخابات در برخی شهر ها از جمله کاشان برگزار نشد و از 136 کرسی 79 کرسی دارای نماینده بود.

* دوره هجدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 27اسفند ماه 1332ه.ش افتتاح شد و مورخ 26 فروردین ماه 1335 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1- محمد کاظم شیبانی(صالح): وی در این دوره با اکثریت 2102 رای از21577 رای به عنوان نماینده کاشان به مجلس شورای ملی راه یافت.

2– حسین صدقی: وی بااکثریت 19744رای از 21577 رای به عنوان نماینده کاشان انتخاب شد.

* دوره نوزدهم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 10 خرداد ماه 1335ه.ش افتتاح شد و مورخ 29خرداد ماه 1339 ه.ش خاتمه یافت.نمایندگان کاشان در این دوره عبارتند از:

1– محمد کاظم شیبانی(صالح): در این دوره با اکثریت 14292 رای از14356 رای به دوره نوزدهم مجلس شورای ملی راه یافت.

2– مهندس مهدی شیبانی: در این دوره با اکثریت 13085 رای از14356 رای به دوره نوزدهم مجلس شورای ملی راه یافت.

دوره بیستم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 2اسفند ماه 1339 ه.ش افتتاح شد و مورخ 19اردیبهشت ماه 1339 ه.ش خاتمه یافت.

در انتخابات این دوره، دولت مدعی آزادی انتخابات شده بود و مردم کاشان مانند دوره شانزدهم برای انتخاب صالح به دورش جمع شدند بنابراین به ناچار دعوت مردم را پذیرفت. از قضا مخالفت ها و صحنه سازی های دولت بی فایده ماند و صالح با اکثریت 25078 رای از25114 رای به دوره بیستم مجلس راه یافت.درجریان انتخابات این دوره تنها حوزه انتخاباتی که شاه نتوانست با تمام قدرتی که داشت در آن مداخله کند حوزه کاشان بود.مردم چنان همبستگی برای انتخاب اللهیار صالح نشان دادند که رژیم جرات مخالفت پیدا نکرد.

دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 14 مهرماه 1342ه.ش افتتاح شد و مورخ 13 مهر ماه 1339 ه.ش خاتمه یافت.نماینده کاشان در این دوره عبارتند از:

– دکتر محمد رضوانی: وی در دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی از شهر کاشان با اکثریت 11605 رای از 11690 رای به مجلس شورای ملی راه یافت.

دوره بیست و دوم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 14 مهر ماه 1346ه.ش افتتاح شد و مورخ 9 شهریور ماه 1391 ه.ش به موجب فرمان محمد رضا شاه به مناسبت جشن های 2500 ساله شاهنشاهی منحل شد ودر همین روز دوره بیست و سوم مجلس افتتاح شد.نماینده کاشان در این دوره عبارتند از:

دکتر محمد رضوانی: وی در این از کاشان با اکثریت 12896 رای از 13822 رای به مجلس شورای ملی راه یافت.

* دوره بیست و سوم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 9 شهریورماه 1350ه.ش افتتاح شد و مورخ 16 شهریور ماه 1354 ه.ش خاتمه یافت.نماینده کاشان در این دوره عبارت است از:

– ژاله ضرابی: وی در این از کاشان با اکثریت 21065رای از 21961 رای به مجلس شورای ملی راه یافت.

 دوره بیست و چهارم مجلس شورای ملی:

این دوره در تاریخ 17 شهریورماه 1354ه.ش افتتاح شد این دوره با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه 1357ه.ش خاتمه یافت. نماینده کاشان در این دوره عبارت است از:

– ژاله ضرابی: وی در این از کاشان با اکثریت 25752رای از 26955رای به مجلس شورای ملی راه یافت.خانم ضرابی در مهر ماه امسال در انگلستان در سن 89 سالگی درگذشت.

گردآوری: حانیه ابوالحسنی