- شناسه خبر : 1310
آموزش، تبلیغات و بازار تخصصی؛ حلقههای مفقوده صنایع دستی کاشان
به گزارش اهل کاشانم و به نقل از خبرگزاری ایرنا در کاشان، “صنایع دستی” استفاده از دست یا ابزاری ساده برای ساخت لوازم تزیینی و کاربردی با بهرهگیری از روشهای سنتی معنا شده که بر این اساس استادکاری در آن مهمترین ملاک ارزشگذاری محصولات به شمار میآید اما هدف از ساخت و کاربردی بودن، مهمترین تفاوت این اثرهای پربار فرهنگی با هنر کاردستی است.
ایران از گذشته های دور یکی از مهمترین مرکزهای محصولات موسوم به صنایع دستی و تولید انواع زیراندازهای سنتی، نساجی سنتی، هنرهای مرتبط با چوب و فلز، سفال و سرامیک، شیشهگری و هنرهای مرتبط با شیشههای دستساز، طراحی سنتی و نگارگری بود.
تولید صنایع دستی تا پیش از دوره انقلاب صنعتی و افزایش بهرهوری فرایندهای تولید رواج داشت اما به تدریج تولیدات صنعتی جایگزین شد؛ در چنین شرایطی هنرمندان یکی پس از دیگری از صحنه فعالیت حذف شدند تا بسیاری از پیشهها زنگار گرفته و تنها برخی تولیدات محدود امروزه حتی در ردیف هنر و گاه کالایی فاخر و تجملاتی قرار گیرد.
این شرایط البته برای همه هنرمندان یکسان نماند و برخی رشته ها مانند ساخت زیورآلات سنتی، شیشهگری، سفال و سرامیک، زیراندازهای سنتی، چوب و مس با وجود پیشرفتهای فناورانه جایی برای خود دست و پا کرده و امروزه به عنوان کالایی صادراتی از کشورهایی همچون امارات متحده عربی، ترکیه و حتی برخی کشورهای اروپایی سر در میآورند؛ چنانکه بر اساس برخی آمارها میزان ارزآوری از این ناحیه افزونبر ۵۰۰ میلیون دلار در سال برآورد میشود.
گرچه صنعت دست هنرمندان ایرانی همواره حرف های بسیاری برای گفتن داشته و نزدیک به سه درصد از تولید ناخالص داخلی را شکل میدهد اما همچنان نیازمند توجهی ویژه در مسیر رونق تولید است؛ چنانکه استان اصفهان با وجود ۱۹۹ رشته، دو سوم صنایع دستی کشور را میزبانی می کند و باز ظرفیت مغفولی مانند کاشان دارد.
کاشان با ظرفیت برخورداری از یکهزار و ۷۰۰ اثر تاریخی، طبیعی و بناهای ثبت ملی، ثبت جهانی و میراث فرهنگی ناملموس در ۲۰۰ کیلومتری شمال اصفهان به عنوان شهر ملی نساجی سنتی نامگذاری شده و هنرمندان شهرستان تا کنون موفق به دریافت ۱۲ نشان اصالت یونسکو و ۳۳ نشان ملی مرغوبیت شدند که از این شمار، ۳۲ نشان در رشته نساجی است.
هنر و به ویژه صنایع دستی خطه کاشان اما به نساجی محدود نیست و هماکنون ۵۲ رشته فعال در حوزه صنایع دستی برای حفظ اصالت و بقا با چالشهایی دست به گریبان بوده که در صورت ورود بههنگام و تمهید راهکارهای مناسب، میتواند منطقه را به یکی از قطبهای جدی تولید و عرضه صنایع دستی در خاورمیانه و جهان تبدیل کند.
در این راستا میزگرد بررسی راهکارهای تقویت و رونق صنایع دستی و مشاغل مرتبط در راستای تحقق شعار سال با حضور جمعی از استادکاران و هنرمندان کاشانی دریافت کننده نشان اصالت یونسکو از جمله محمد بینوا مسوول حوزه صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان و استاد زریبافی، حسین زارعی کارشناس صنایع دستی و استاد سفالگری و کاشیکاری، مهدی محتشمی از فعالان بافت و تولید پارچه و لباسهای سنتی و دستبافت، ابوالفضل ذوالفقارپور از فعالان سفالگری و نرگس فخیمی کارشناس ارشد طراحی پارچه لباس و از هنرمندان سوزندوزی و زریدوزی به میزبانی خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) شهرستان کاشان برگزار شد.
سرگردانی هنرمندان صنایع دستی در فقدان فضای کارگاهی
ابوالفضل ذوالفقارپور، از فعالان سفالگری در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا مبنیبر چالشها و راهکارهای پیشروی صنایع دستی منطقه و کشور گفت: سفالگری و رشتههایی از این دست که پیشتر رونق داشت اما به تدریج از بین رفته و دوباره جان گرفته، به طور تقریبی نوپا محسوب میشوند و نیاز به حمایت بیشتر دارند.
وی افزود: همه فعالان رشتههای صنایع دستی و هنرهای سنتی کارگاهی برای خود ندارند چرا که این هنرها به صورت نسلی و سینه به سینه انتقال نیافته و از این رو یافتن مکانی مناسب با توجه به تجهیزات مورد نیاز این رشتهها، یکی از دغدغههای مهم سالانه هنرمندان است.
این هنرمند کاشانی بیان کرد: فضاهای کوچک موجود به درد نمیخورد و باید جای بزرگی برای فعالیت داشته باشیم که این امر یکی از مشکلهای اساسی با توجه به نوسانهای اقتصادی کنونی محسوب میشود.
وی با اشاره به دشواریهای خانه به دوشی هنرمندان صنایع دستی تشریح کرد: از جمله سفالگران بیشتر در دخمههایی فرسوده مستقر هستند که امکان تردد خودرویی در محلهها هم برایشان فراهم نیست، درحالیکه وسائل کارگاهی مانند کوره باید با جرثقیل و صرف هزینه گزاف به این نقاط انتقال یابد و تازه جای کافی برای دپو و فروش محصول هم ندارند و گاه درب ورود و خروج کارگاه و معابر برای رفتوآمد هم کفایت نمیکند.
ذوالفقارپور تصریح کرد: اگر درآمدها کافی بود، دستکم میشد نسبت به تامین مکانی ثابت حتی در مکانی دور اقدام کرد اما از این جنبه هم در تنگنا قرار داریم؛ وگرنه میتوانستیم با خیالی آسودهتر حتی نسبت به تولید فاخر، آموزش بهتر و پرورش شاگرد اقدام کنیم.
وی ادامه داد: همه برادری خود را ثابت کردند که امروز ادعای ارث میکنند؛ هنرمندی که کارش نشان اصالت یونسکو دریافت کرده، باید از هر جنبه متفاوت باشد اما چنانکه میبینیم، در بحث ارزشگذاری تنها هنرمندان تولیدکنندهای که خود گالری برای عرضه محصولات دارند، نسبت به این امر اقدام می کنند.
فعال سفالگری اظهار داشت: ارزشگذاری اثر هنری و صنایع دستی زمانی میتواند صورت گیرد که یک مجموعه، فروشگاه یا مرکزی شامل اثرهایی از چند هنرمند داشته باشیم که اصالت محصولات آنها مورد تایید میراث فرهنگی بوده و در برابر آن پاسخگویی وجود داشته باشد که هم اکنون چنین مکان مشخصی نداریم.
وی یادآور شد: در شرایطی که برخورداری یک محصول از شناسنامه میتواند به رونق صنعت و تولید مربوط به آن کمک شایانی کند، برخی گالریهای خصوصی در زمینه ارزشگذاری اثرهای هنری و صنایع دستی اقدام میکنند اما شاخصی در این زمینه وجود ندارد.
ذوالفقارپور اضافه کرد: نشان استاندارد البته میتواند در این زمینه راهگشا باشد اما با توجه به جانمایی نامناسب، بسیاری از کارگاههای سنتی شرایط لازم را برای دریافت مجوز ندارند.
مسیر ناهموار صنایع دستی از دانشگاه تا بازار
کارشناس ارشد طراحی پارچه لباس و از هنرمندان سوزندوزی و زردوزی کاشان نیز اظهار داشت: تحصیلات دانشگاهی با سنت فاصله بسیار گرفته و برای نمونه آنچه در محیطهای آموزشی ارائه میشود، با بافتها و کارهایی که روی پارچه انجام میشود، تفاوت دارد.
نرگس فخیمی افزود: برخی استادان حتی در زمینه معرفی پارچه و نوع بافت آن شناخت کافی ندارند که علتش را باید در حضور نیافتن در کارگاههای تولیدی و محیط کار واقعی جستوجو کرد.
وی بیان کرد: برگزاری کارگاههای آموزشی در دانشگاهها با حضور هنرمندان میتواند به پربار شدن آموختههای دانشجویان کمک کند، زیرا برخی رشتهها مانند نساجی دنیای بزرگی را شامل میشود که مشاغل زیادی را در کنار خود دارد اما افکار عمومی تنها با نمود نهایی آن، یعنی پارچه آشنایی بیشتری دارد.
به گفته این هنرمند پیشتر از تولید نخ گرفته تا رنگرزی و تولید دستگاهها هر یک از سوی استادکاری و در یک واحد کارگاهی انجام میشد که البته برخی از آنها دیگر وجود خارجی ندارند.
وی ادامه داد: با وجود همه تلاش های صورت گرفته هنوز بسیاری رشتهها و خاستگاه اصلی آنها مانند پارچه و نساجی کاشان شناخته شده نیست، درحالیکه میتوانیم همه دوختهای رایج ایرانی را به روی پارچههای دستبافت این خطه انجام دهیم.
فخیمی تصریح کرد: کارهای سوزندوزی و زردوزی که عرضه میشود، بین یک تا دو ماه زمان میبرد اما خود پارچه ارزش چندانی ندارد و از این رو یکی از دغدغهها انجام کارهای رودوزی بر روی پارچههای دستبافت بوده که محقق شده است.
وی اضافه کرد: با این وجود هتلها و مکانهای میهمانپذیر مدعی فعالیت و حمایت در حوزه گردشگری، نگاه و پشتیبانی چندانی نسبت به تولیدات بومی خود نداشتند که باید در این زمینه فرهنگسازی شود.
این هنرمند رودوزی پارچه عنوان کرد: در نقاطی از کشور البته این امر رایج شده و در نقاطی مانند کاشان نیز میتوان از پارچههای دستبافت و سایر محصولات برای تزیین و تجهیز اماکن بهره برد که در کنار ایجاد جاذبه بیشتر برای گردشگران، نوعی تبلیغ و بازاریابی هم به حساب میآید و صنایع دستی شهرستان نیز رونق مییابد.
وی با تاکید بر ضرورت توجه به رشد دانش و فناوری صنایع مرتبط و بهرهگیری از ظرفیتهای آن گفت: تولید با در نظر گرفتن بازار عرضه و تقاضا نباید مورد کمتوجهی قرار گیرد، چنانکه عرضه و تقاضا به دلیل هزینههای بالای تولید برابری نمیکند.
فخیمی تاکید کرد: باید جوانان را بیشتر وارد این عرصه کنیم اما از آنجایی که بسیاری رشتهها و صنایع مرتبط شناخته شده نیست، جوانان هم برای ورود به موضوع ترس دارند که البته در صورت شناساندن درست، میتوانیم حرفهای بیشتری برای گفتن داشته باشیم.
ضرورت فرهنگسازی و حمایت مسوولان
یکی از فعالان بافت و طراحی پارچه و لباسهای سنتی و دستبافت در این میزگرد تامین مواد اولیه و فروش محصول را یکی از مشکلات کنونی برشمرد و گفت: بقای هنرهای دستی و سنتی هر منطقهای به میزان فروش آن بستگی دارد و هر تولیدی که بازار نداشته باشد، نمی تواند ادامه یابد.
مهدی محتشمی تشریح کرد: برای نمونه سوای خارج از کشور، در داخل مخاطبان زیادی برای پارچههای دستبافت داریم اما خیلیها حتی نمیدانند که کاشان یکی از تولیدکنندگان این محصول است و در نتیجه این روزها محصولات به سختی فروش میرود.
وی افزود: هماکنون بیش از 30 دستگاه و کارگاه شعربافی، زریبافی، رنگرزی و مخملبافی فعال داریم و ۴۴ نوع پارچه در کاشان بافته میشود اما برای همه موضوع شناخته شده نیست که نشان میدهد در شناساندن ظرفیتها کوتاهی شده؛ از این رو شرکت در نمایشگاهها را افزایش دادیم، گرچه حضور در آنها هم چندان سودی مادی ندارد.
این فعال صنایع دستی تصریح کرد: از سوی دیگر فرهنگ سازی نیز نقش مهمی در رونق صنایع دستی دارد، چرا که بسیاری حاضر نیستند برای هنر دست بومیان منطقه خود هزینهای بپردازند اما ممکن است همان محصول را به هزینه گزافی از منطقهای دیگر خریداری کنند.
وی بیان کرد: بر این اساس خانهای با سرمایهگذاری بخش خصوصی خریداری شده که با توجه به موقعیت مکانی مناسب می توانست کاربری های دیگری داشته باشد اما تلاش داریم پس از بازسازی، آن را به خانه نساجی کاشان تبدیل کنیم؛ چنانکه صفر تا صد کار از رنگرزی الیاف و چله پیچی تا بافت به نمایش درآید.
محتشمی اضافه کرد: خانه در دست بازسازی است و با فنی و حرفهای نیز گفتوگوهایی جریان دارد تا کار آموزش بافت پارچه و دوخت روپارچه به علاقه مندان نیز در این مجموعه صورت گیرد.
وی ادامه داد: شهر ملی نساجی نام گرفتیم اما اثرش دیده نمیشود که نشان میدهد باید در این زمینه گامهای بیشتری برداریم؛ زیرا حتی هنگامی که گردشگران به کاشان سفر میکنند، همه اتفاق ها از جمله کارگاههای موجود را نمیبینند.
این فعال حوزه طراحی و بافت پارچههای سنتی تاکید کرد: باید انسجامی بین مسوولان، هنرمندان و کارگاههای تولید صنایع دستی صورت گیرد تا این حوزه و سایر حوزه های مس، کاشی و سفال رونق گرفته و هنر کاشان مانند گذشته در جهان سرآمد باشد.
وی خواستار نگاه حمایتی مدیران شهری شد و از میراث فرهنگی و شهرداریها خواست تا تزیین مکانهایی مانند خانهها و بناهای تاریخی و میهمانپذیرهای سنتی را ملزم به استفاده از تولیدات هنرمندان بومی کنند.
احیای بافتهای تاریخی با استقرار کارگاههای هنری
کارشناس صنایع دستی و از استادان کاشیکاری و سفال کاشان نیز در ادامه یادآور شد: نخستین چرخ سفال دنیا نخستینبار در منطقه سیلک اختراع شده و پس از گذشت افزونبر هفت هزار سال هنوز ظرفهایی از سیلک یافت می شود که از جنبه نوع و طراحیهای روی کار فوق نوین بوده و وجود چنین پیشینهای موجب افتخار منطقه و کشور است.
حسین زارعی افزود: همدان، اصفهان، شهرضا و استانهای شمالی هم از گذشتههای دور سفال به سبک خود تولید میکردند اما مانند آداب و رسوم، صنایع دستی هم باید ویژه هر منطقه و متمایز از سایر نقاط باشد که بر این اساس کاشان هم سبک خود را داشته که البته هزینه سنگینی برای آن پرداخت شده است.
وی با اشاره به تداوم برخی هنرهای سنتی در کاشان، از جمله کاشیکاری و انجام لعاب با استفاده از اشنو (اشنون) که امروزه جهت بازسازی اماکن دارای ارزش تاریخی این شهرستان به کار میرود، بیان کرد: کاشی های کوکبی دور حرم امام رضا (ع) نیز کار کاشان است اما در گذشت سالها به دلیل کاهش و گرانی مواد اولیه، تنگ نظری برخی استادکاران، فقدان توانایی راهاندازی کارگاههای تولیدی در نتیجه نبود توانایی خریداری یا اجاره مکانی مناسب و کاهش قدرت خرید مردم، شاغلان و هنرمندان این رشتهها با مشکلات بسیاری روبهرو شدند.
این استاد کاشی و سفال اضافه کرد: تولید سفال هم چند مرحله تا تولید دارد که جزو سختترین و مظلومترین رشتههای صنایع دستی است زیرا با وجود همه دشواریها و سختی کار، محصولات نهایی با قیمت پایینی در بازار عرضه میشود.
وی اظهار داشت: هماکنون هزینهها به صورت نقدی انجام میشود، درحالیکه فروشندگان خرد محصول را به صورت امانی میگیرند؛ در چنین شرایطی سودجویانی سفالهای آماده و کارخانهای را از دیگر نقاط با لعاب آماده کار کرده و به عنوان صنعت مرغوب دستی به فروش میرسانند که باید در این زمینه کاری اساسی صورت گیرد.
زارعی در ادامه تشریح کرد: تولید کاشی و سفال دوره ایلخانی در نقاطی مانند ری، گرگان، نیشابور، ساوه و کرمان هم رواج داشته اما به دلیل کیفیت مواد اولیه (خاک با دمای پخت بالا و استحکام زیاد) و نوع طراحیهای روی کار، به حد کاشان نرسیدند چرا که کارهای این خطه تاثیرپذیر و تصویری از دیگر کارها و سبکها نبود.
وی تاکید کرد: کاشی و سفال کاشان سبک ویژه خود را داشته و دارد، چنانکه حتی بدون نام سازنده و کتیبه از سبک و فرم آن مشخص می شود؛ هنرمندان کاشانی چنان نوآوری داشتند که حتی ۲ کاشی با یک نقاشی مانندهم پیدا نمیشود و هر کدام دارای طرحی جداگانه است.
این استاد کاشی و سفال تصریح کرد: با چنین پیشینهای در دانشگاه هنر کاشان رشته صنایع دستی و سفال آموزش داده میشود که البته خروجی خوبی ندارد و جوانان با دانش ناکافی از دانشگاه بیرون میآیند، بیشتر کپیکار و قالبکار هستند و کمتر چرخکاری بین آنها یافت میشود.
وی یادآور شد: هنری مانند سفالگری تعریف دارد و البته که نمیتوانیم منکر فنآوری و قالبهایی باشیم که حتی در سیلک هم رایج بوده اما استفاده از آن اندازهای دارد؛ زیرا فرد دانشآموخته و دارای مهارت، باید از خودش برای کار ایده داشته باشد و در صورت بیتوجهی به این شرایط، بازخوردش را در سالهای آینده در تولیدات صنایع دستی مشاهده خواهیم کرد که ضربهای جبران ناپذیر خواهد بود.
به گفته زارعی، کار کاشی و سفال در مجموع سنگین و هزینهبر بوده، درحالیکه برخی مشاغل را با سرمایه اندکی نیز میتوان راهاندازی کرد و در این شرایط مردم با رشتههایی از این دست چندان آشنا نبوده و حاضر به پرداخت بهای تولیدات هم نیستند.
وی تصریح کرد: در این شرایط فضایی از سوی میراث فرهنگی در اختیار قرار گرفته تا در کنار بحث تولید، نسبت به آموزش نیز اقدام کنیم و در این راستا تلاش داریم تا گردشگران را نیز به آنجا بکشانیم تا هم با فرایند تولید و محصول دست اول آشنا شوند و هم با دانش و خاطره خوشی نسبت به ظرفیت های منطقه، کاشان را ترک کنند.
این کارشناس صنایع دستی گفت: برخلاف اصفهان، بازارچههای صنایع دستی کنونی کاشان و نقاطی مشابه فاقد جانمایی مناسب و از جمله کاستیهای بارزی به شمار میرود که جای خالی آن در شهرستان و نزدیکی اماکن تاریخی و گردشگری احساس میشود.
وی با تاکید بر ضرورت پشتیبانی مادی و معنوی بیشتر بخش دولتی افزود: خرید، اجاره به شرط تملیک یا بازسازی و اختصاص بناهای بدون استفاده موجود در بافتهای تاریخی مانند کاروانسراهای بازار کاشان به فعالان حوزه صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری میتواند در کنار حفظ این بناهای تاریخی، نسبت به احیای کاربریهای پیشین بازار و بافت تاریخی نیز کمک کند.
لزوم اطلاع رسانی گسترده و مدیریت یکپارچه
مسوول حوزه صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان نیز در این میزگرد اظهار داشت: هماکنون افزون بر ۳۰۰ رشته صنایع دستی در کشور داریم که ۵۲ رشته در کاشان فعال بوده و هدفگذاری میراث فرهنگی احیا و حفظ هنرهای سنتی و صنایع دستی بومی منطقه است.
محمد بینوا افزود: برخی رشتههای صنایع دستی تنها در حد این هستند که حفظ شوند اما دیگر کارآیی ندارند و نمیتوان در زندگی روزمره از آنها استفاده کرد اما در برخی رشتهها مانند رودوزیهای سنتی، چرم و رشتههایی که بیشتر خانمها در آنها کار می کنند، فراوانی افراد شاغل بیش از ۱۰۰ نفر است.
مسوول حوزه صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان بیان کرد: در رشتههای فراموش شدهای مانند زمردگری چلنگری و ساخت کوبه دربها با توجه به اینکه امروز استقبالی از احیای خانههای تاریخی وجود دارد، یکی دو کارگاه در حال راهاندازی داریم.
وی تصریح کرد: در زمینه احیا و آموزش ابتدا باید به بازار نگاه کنیم، زیرا اگر دانشجو یا هنرجویی نتواند پس از سپری کردن دورههای آموزشی و مهارتافزایی درآمدی به دست آورد، در عمل ستم کردیم؛ پس در شرایطی محدوده مسوولیت میراث فرهنگی تا آنجاست که برخی از این رشتهها را احیا کند، اما آموزش همگانی آنها به درد نمیخورد.
بینوا اضافه کرد: سال ۷۷ مرکز هنرهای سنتی کاشان با هدف حفظ و احیای هنرهای سنتی منطقه که بخش نخست آن کارگاه صنایع دستی نساجی بود، راهاندازی شد که به لطف خدا پیامدهای آن را میبینیم و سال ۹۷ با وجود رقیبهایی مانند یزد، اصفهان و خراسان، کاشان به عنوان شهر ملی نساجی برگزیده شد.
وی تاکید کرد: تعداد نشانهای ملی و بینالمللی دریافتی از سوی هنرمندان بیانگر قدرت کاشان در نساجی است و گرچه پیشینهای چند هزار ساله در این صنعت دارد اما یکی از علتهای اصلی آن، وجود مرکز هنرهای سنتی بوده؛ زیرا بخش خصوصی بسیاری از مسائل را با کمک طراحان و ایدهپردازان تجربه کرد.
این استاد زریبافی همچنین یادآور شد: در رشته سفال نیز چند خانه در کاشان راهاندازی شد اما از آنجاییکه هنرهای سنتی زیر مجموعه میراث فرهنگی و مدیریتی واحد بود، به موفقیت رسید اما در حوزه سفال مدیریت واحدی نداریم و چند استادکار روی اصولی کار میکنند؛ دانشگاه کاشان هم رشته سفال دارد و دانش آموخته بیرون میدهد که تا حدودی در برابر کار سنتی است.
وی افزود: در چنین شرایطی هنرجویان در کنار برخی نیروهای رسمی در مرکز هنرهای سنتی از جمله در رشتههای زریبافی، شعربافی و زیلوبافی برحسب رشتههای تحصیلی مورد آموزش قرار میگیرند که این دورههای آموزشی در ۱۴ رشته برای هنرهای بومی منطقه به صورت رایگان برگزار میشود.
بینوا همچنین گفت: تسهیلاتی نیز با عنوان مشاغل خانگی از جمله برای افراد آموزش دیده در جریان این دورهها وجود دارد که سال ۹۷ تا سقف ۱۰۰ میلیون ریال به ازای راهاندازی یک کار خانگی کوچک پرداخت شد.
وی یادآور شد: ۲ بازارچه صنایع دستی کوچک در خیابان ملا فتح الله و در جوار باغ فین کاشان داریم که جهت حمایت از مشاغل خانگی راهاندازی شده و غرفه ها به صورت رایگان و البته چرخشی در اختیار هنرمندانی قرار میگیرد که مکانی برای فروش تولیدات خود ندارند.
مسوول حوزه صنایع دستی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان در ادامه یکی از بزرگترین مشکل را ناشناخته ماندن برخی رشتهها و ظرفیت مناطق در تولید محصولات صنایع دستی برشمرد و بیان کرد: افراد دارای توان خرید صنایع دستی مرغوب در کشور کم نداریم اما بسیاری از آنها محصولات را نمیشناسند و در نمایشگاهها شرکت نمیکنند، از این رو هنرمندان نیز به آنها دسترسی ندارند.
وی با تاکید بر لزوم توجه به بیشتر به شناساندن رشتههای صنایع دستی در سیاستهای کلان دولت و استفاده از ظرفیت رسانهها در این زمینه عنوان کرد: بهجای برگزاری نمایشگاههایی که به محلی برای تبادل دیدگاه بین هنرمندان تبدیل میشود، میتوان مبلغ را به تبلیغ گستردهای در سطح کشور اختصاص داد و رشتههای موجود را به مردم بیشتر شناساند.