نخستین همایش پیر غلامان حسینی و نواها و نغمه‌های عاشورایی منطقه فرهنگی کاشان توسط دانشگاه کاشان و با همکاری چند نهاد فرهنگی و اجتماعی شهرستان کاشان در تالار آزادی دانشگاه کاشان با حضور مسئولین و هیئت های مذهبی و علاقه مندان به آیین های مذهبی برگزار گردید. ابتدا باید قدردان زحمات عاشقانه محقق ارجمند جناب آقای دکتر خداداد و همکاران بزرگوار ایشان باشم که تمام سعی و تلاش خود را در برگزاری هر چه با شکوه تر این تجلیل به انجام رساندند.
منطقه فرهنگی کاشان بیشترین آیین های عاشورایی داراست و به جرأت می‌توان گفت که هیچ منطقه ای چنین پتانسیل‌های ارزشمند و مراسمات دینی و مذهبی را ندارد. طبق آمار منطقه فرهنگی کاشان بیشترین ثبت آیین هایی دینی را در فهرست ناملموس ميراث فرهنگی را دارد. . از جمله این آیین ها می توان به نخل گردانی، توغ بندی، جریده برداری، سنج زنی، چاووش خوانی، سقا خوانی، تعزیه‌خوانی، پیش خوانی، بحرطویل خوانی، فرات خوانی، خیل عرب، مرشدی و دهها رسم و رسوم ویژه ایام ماه محرم که فرهنگنامه خاص خود را می طلبد، اشاره کرد.
بر خود لازم دانستم چند نکته را متذکر شوم تا ان شاء الله دوستان و عزیزان با ژرف اندیشی و استفاده از تجربه دیگران _ آزموده را آزمودن خطاست _ بر غنای هرچه بیشتر این گونه همایش ها و تجلیل هاافزوده شود.
مطلب نخست آنکه متأسفانه ما کاشانی ها از آیین های سنتی، چه ملی و چه دینی، آنگونه که باید بهره برداری شایسته و بایسته داشته باشیم، مورد توجه قرار نداده و تلاش مضاعفی هم در شناساندن آن در سطح ملی انجام نداده ایم و این مهم شاید به جهت کثرت آیین ها و سنن اجتماعی مردم منطقه فرهنگی کاشان باشد.
در موضوع آیین های محرم در چند مرحله فعالیت‌های ارزشمندی به انجام رسیده است و بعد از گذشت دهه ای به دلایل مختلفی آن فعالیت‌ها کم فروغ و رو به فراموشی گراییده شده است. همایش تجلیل از پیر غلامان حسینی و نواها و نغمه‌های عاشورایی فعالیت مجددی در این زمینه است. و می توان گفت تازه به نقطه آغازین رسیده ایم و به جای آنکه این آیین ها در تراز ملی و کشوری برگزار نماییم در سطح منطقه ای برگزار می گردد. با خود اندیشیده‌ایم که چرا چنین است؟ مرحوم مردانی با برگزاری شب ‌شعر عاشورا در حسینیه ای در شیراز آن مراسم در سطح ملی قرار می گیرد و ما با این همه هیئت و خیر نتوانسته ایم اقدامی در خور تحسین انجام دهیم. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
امسال اولین سالی بود که روز اول ماه محرم به نام ارجدا‌شت شعر آیینی و مقام محتشم کاشانی نامگذاری شده بود. مسئولان فرهنگی، انجمن های ادبی و هیئت های مذهبی در این زمینه چکار کردند؟ شهرداری بنری زد، ارشاد اقدامی کرد، دسته چاووشی راه افتاد، در کنار مرقدش سقایی کردند، مداحان و شاعران در کنار مزارش شعر خوانی کردند و…
در موضوع پیر غلامان حسینی و نواها و نغمه‌های عاشورایی به دو مورد اشاره ای دارم.
1 _ برگزاری یک دهه سوگواره ” سوگ و مویه” که توسط استاد هنرمند جناب آقای امیر مقامی انجام یافته و کار سترگ و ارزشمندی را در دهه هشتاد انجام دادند. این سوگواره به معرفی آیین های از یاد رفته محرم و هنرمندان فعال در این عرصه و همچنین شناساندن شعائر حسینی به نسل جوان بسیار موفق بود. اجرای مراسم تعزیه‌خوانی توسط تعزیه‌خوان های مناطق مختلف، برپایی آیین های سقایی و چاووشی، نشان دادن شعائر حسینی مناطق گوناگون و زنده نگاه داشتن نواها و نغمه‌های عاشورایی کاری درخور ستایش بود.
2 _ برگزاری نوزده دوره همایش ” هنر در ساحت عاشورا” توسط سازمان فرهنگی و ورزشی شهرداری کاشان که علاوه بر معرفی آیین های عاشورایی به تجلیل از بزرگان و پیشکسوتان و پیر غلامان حسینی کاشان پرداخته.
چگونه است که بعد از چند دهه آزمودن و ثبت و ضبط آیین هایمان و بزرگداشت پیر غلامان حسینی، بجای اوج گرفتن به نتوانسته ایم به جایگاهی که شایسته کاشان بوده است، برسیم. شاید این همایش هم بعد از چند دوره برگزاری به همان سرنوشت دو مورد قبلی مبتلا شود.
نکته دیگری که بهتر است متذکر شوم. برگزیدگان این برنامه بود. کثرت و زیادی برگزیدگان ( حدود 50 نفر) از زیبایی کار کاسته بود و دوم معیار و گزینش و انتخاب افراد تجلیل شونده چه بود. چنانچه مشاهده شد از روی حساب و کتاب نبود و شایستگان ارجح تری وجود داشتند که مورد توجه قرار نگرفتند. عده ای از بزرگانی که در این همایش از آنها تجلیل به عمل آمد در چندین همایش دیگر در کاشان با همین عنوان تقدیر شده بود. متأسفانه از زنان خدمتگزار آستان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام نامی به میان نیامد و تقدیری نشد.
فرجام سخن اینکه از ژرفای دل از تمامی علاقمندان و دوستداران میراث فرهنگی که برای مانایی و پویایی و ماندگاری آیین های کهن دینی و مذهبی و حفظ و نگهداری آن زحمت کشیدند، سپاسمندم.