سنگاب صفوی زیارت درب‌زنجیر کجاست؟

محمدرضا قاسمیان

زیارت درب‌زنجیر کاشان منسوب به ابوالحارث یکی از نوادگان اما موسی کاظم (ع) است. این زیارت تاریخی که در میانه بازار و در محله‌ای به این نام قرار دارد، سابقا دارای بنایی تاریخی بوده که تماما طی نوسازی‌های دو دهه اخیر نابود شده و جز نام آن، نشانی از گذشته غنی و هویت تاریخی آن باقی نمانده است.

قدمت این زیارت به گواه تاریخ روی قبر آن که به کتیبۀ فاخری از خط ثلث و کاشی معرق مزین بوده، به اواخر قرن هفتم هجری قمری تعلق داشته و سابقه ساختمان آن به دورۀ صفوی می رسید. اما با نوسازی آن نه فقط محوطه زیارت، صحن و رواق‌ها کاملا دگرگون شده، بلکه بسیاری از شواهد و آثار تاریخی ارزشمند موجود در این زیارت نیز از بین رفته و سرنوشت نامشخصی پیدا کرده‌اند.

یکی از این آثار، سنگاب صفوی این زیارت بوده است. در بسیاری از مساجد و اماکن متبرکه کاشان، سنگاب‌هایی را از سنگ یکپارچه می‌تراشیدند و در محل عبور مردم نصب کرده و آنها را برای استفاده عمومی هر روز با آب تازه آب انبارها پر می‌کردند.

آنگونه که در کتاب آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز، تالیف حسن نراقی آمده است، در راهروی گوشه صحن امامزاده درب زنجیر که به سمت کوچه کلیمیان منتهی می‌شده، سنگاب مکعب مستطیلی به ابعاد ۱۱۵ در ۷۰ سانتیمتر کنار دیوار نصب بوده است. این سنگاب نفیس حجاری‌هایی با نقوش حیوانی و کتیبه‌ای با این مضمون داشته است:

«سلطانعلی از برای شاه شهدا
این سنگ نمود وقف راه خدا
خضر امد و بهر سال تاریخش گفت
حوضی بود در او لبالب از آب بقا
۱۰۷۶ هجری قمری
واقف این سنگ را وقف آستانه متبرکه حارث بن موسی نمود، تغییر دهنده به لعنت خدا گرفتار شود.»

در بازسازی این زیارت علاوه بر اینکه هویت تاریخی معماری آن نابود شده، در اقدامی سوال انگیز نام امامزاده نیز از «حارث بن موسی» به «حسن بن موسی» تغییر یافته است، در حالیکه در کتاب حسن نراقی، از امامزاده مدفون در میرنشانه با نام «حسن بن موسی بن جعفر (ع)» یاد شده است.

به علاوه، آداب و رسوم و سنت دیرینه وقف نیز نادیده گرفته شده است. عموما نام واقف یا بانی در مساجد و اماکن متبرکه تاریخی بدون عناوین و القاب و در نهایت خضوع و خشوع و فقط یکبار در جایی مهجور و دور از دید نگاشته می شد. اما نام بانی نوسازی این زیارت بر خلاف این سنت بارها بر در و دیوار آمده است و در کمال ناباوری آبخوری آن را «سقاخانه حسن طلا» نامیده‌اند! 

آیا بهتر نیست اداره اوقاف در بازسازی اماکن متبرکه تاریخی، بانیان را به همراهی و هماهنگی تحت نظارت اداره میراث فرهنگی سوق دهد تا شاهد تکرار نابودی آثار تاریخی به اسم نوسازی و بروز چنین تحریف‌ها، کج‌سلیقگی‌ها و اقدامات خارج از عرفی نباشیم؟


دیدگاه شما

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *