شامگاه یکشنبه بیست و یکم فروردین دفتر ارباب تفضلی بصورت شبانه و کاملا عمدی در مرکز شهر کاشان تخریب شد، ولی این تخریب یک بنای قدیمی کاشان نبود بلکه می توان تلاشی برای حذف بخشی از میراث این شهر و هویت زدایی از تاریخ اجتماعی و شهری کاشان تلقی کرد.

اداره میراث فرهنگی کاشان هم از چندین ماه قبل برای ثبت ملی بقایای کارخانه ریسندگی شامل دفتر ارباب تفضلی و دودکش ها و سردر کارخانه اقدامات لازم را مانند مستندنگاری و تشکیل پرونده ثبتی انجام داده و حتی در مکاتبات اداری ارزشمند بودن این بناها و پیگیری برای ثبت ملی آن را اعلام کرده بود ولی با وجود این اقدامات در حرکتی قابل تامل و عجیب دفتر ارباب تفضلی شبانه و به طور عمد توسط عده ای ناشناس! تخریب شد.

به گزارش اهل کاشانم ، دفتر ارباب تفضلی در حالی شبانه خراب شد که بنابر پیگیری های فعالان اجتماعی و فرهنگی قرار بود در هفته جاری جلسه ای با حضور خانواده اش برای ساماندهی و ایجاد یک مکان یادمانی شبیه موزه برای حسن تفضلی، بنیانگذار کارخانجات ریسندگی و پدر صنعت نساجی ایران برگزار شود.

کارخانجات ریسندگی و بافندگی شماره یک در میدان ۱۵ خرداد هر چند در سال ۱۳۱۳ تاسیس شد ولی بدلیل مدیریت ضعیف و ناکارآمد و تصمیمی اشتباه در اوایل دهه هشتاد این کارخانه که تابلوی «سهامی عام» دارد و کارگرانش نیز سهامدار بودند تخریب و زمین هایش فروخته شد!

با وجود تمام اتفاقات تلخ، در صورتجلسه کمیسیون ماده پنج استان اصفهان با موضوع “اصلاحیه طرح تفکیکی کارخانه شماره یک” در تاریخ هفتم اردیبهشت ماه سال ۸۲ در کنار در کنار امضای میراث فرهنگی استان اصفهان نوشته شده است: «مشروط به حفظ هشتی قدیمی مطابق بند ج»، و این جمله به معنای این است که از سال ها قبل تاکید بر حفظ و نگهداری این محل تاریخی بوده است.

با توجه به اینکه حفظ این اثر تاریخی در صورتجلسه کمیسیون ماده پنج استان اصفهان که در زمان «سیف الله امینیان» مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان اصفهان بوده تاکید شده است، خریدار زمین و مسئولان دولتی و شهری بویژه متولیان میراث فرهنگی در این دو دهه موظف به ثبت ملی و حفظ آن بوده اند. که کوتاهی و قصور در این زمینه قابل بخشش نیست و الان هم با باید علاوه بر حفظ این مکان برای شناسایی عاملان این تخریب اقدام کنند.

از ویژگی های دفتر ارباب تفضلی فارغ از اینکه محل کار پدر نساجی ایران بود، در بین آثار تاریخی کاشان دارای ویژگی منحصر بفردی با تلفیق معماری نئوکلاسیک و معماری سنتی ایرانی بود، در سقف رسمی بندی آن تاریخی به سال ۱۹۰۶ میلادی همراه با چند حروف اختصاری انگلیسی درج شده بود که بر اساس آن بتوان بنای اولیه این اثر را قبل از تاسیس کارخانه به دوران قاجاریه و زمان مشروطه کاشان تخمین زد.

در روزگاری که بخشی از وسایل ارباب تفضلی در اتاق بازرگانی کاشان خاک می خورد، قطعا یاد مردمان این شهر خواهد بود در چه زمانی و چگونه ماهیت وجودی آثاری که با نام این شخصیت مردمی گره خورده را حذف می کنند.

البته حذف کالبدی آثاری که بنام ارباب تفضلی در کاشان شناخته می شود موضوع تازه ای نیست. همین سال گذشته خانه باغ قدیمی در مجاورت زیارت سلطان عطابخش که بین مردم به باغ «ارباب تفضلی» مشهور بود با وجود پیگیری ها و تلاش های مردمی برای حفظ آن تخریب شد، محلی که می توانست مانند خانه باغ لاجوردی در مجاورت مزار فیض تبدیل به یک فرهنگسرا شود، ولی با تخریبش تنها برای خریدار و شهرداری‌ درآمد کسب شد در حالی که می توانست برای یک شهر یک پایگاه اجتماعی و فرهنگی به وجود آورد.

یک واقعیت هم باید پذیرفت که عزم راسخی هم برای حفظ دفتر ارباب تفضلی در کاشان نبوده است فقط کافی است اخبار سال های گذشته و صحبت های تمام مدیران دولتی و شهری بررسی شود که همواره به حل مشکل زمین های این مکان نگاه اقتصادی داشتند ولی یک بار هم سخنی از حفظ بناهای تاریخی این محل که بر اساس شواهد مصوبه کمیسیون ماده پنج را داشته به زبان نیاوردند.

قصه تلخ ماجرای تخریب این بنای ارزشمند در این است که سال ها رسانه ها، فعالان اجتماعی و فرهنگی کاشان بر حفظ و نجات آن تاکید داشتند، ولی اقدام اساسی برای حفظ این محل نشد، الان هم مسئولان کاشان و اتاق بازرگانی کلاهشان را کمی بالاتر ببرند و تخریب محلی را ببیند که می توانست روزی نماد و یادمان صنعت پرافتخار کاشان و باشد ولی افسوس که گرفتار ضربات کلنگ بی خردان، مال اندوزان و منفعت طلبانی شد که هیچ درکی از این ظرفیت اجتماعی و فرهنگی نداشتند و ندارند!

دفتر ارباب تفضلی بعنوان یک شاخصه تاریخی و فرهنگی اجتماعی و میراث صنعتی کاشان خراب شد ولی تخریب این بنای شاخص سوالات زیادی در بین افکار عمومی به وجود آورده است، سوالاتی مانند اینکه چه کسانی این اقدام را انجام داده اند؟ آیا عاملان این کار از مکاتبات و اقدام میراث فرهنگی برای ثبت ملی آن آگاه شده بودند؟ آیا از نشست هفته جاری برای ساماندهی و تصمیم برای ایجاد یک یادمان موزه ای برای ارباب تفضلی اطلاع پیدا کردند؟ چرا با وجود تاکید بر حفظ این محل در این دو دهه اقدامی صورت نگرفته بود؟ آیا مسئولان شهرداری در این مدت نمی توانستند با قراردادن این سازه در بخشی تفکیکی آن را مالک شوند و احیا کنند؟ چگونه در مرکز شهر می توان به راحتی بخشی از تاریخ شهر را حذف کرد؟ چه اقداماتی برای شناسایی و برخورد با عاملان این کار خواهد شد و سرنوشت بقایای این سازه و دودکش های این یادگار صنعتی کاشان چه خواهد شد؟