در گفت و گو با مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی مطرح شد:*
بیمهری به حمل و نقل عمومی؛ جفا به شهروندان است
– عرفان بیمقدمه شروع میکند. کم و بیش از دست سایپاییها دلخور است؛ میگوید:
* من همیشه گفتهام. الان هم تأکید میکنم. حق کارکنان سایپا کاشان یا هر شرکت خصوصی استفاده از سرویس حمل و نقل مناسب است. ولی ما نزدیک به ده سال به سایپا خدمت کردهایم. 62 دستگاه اتوبوس روزانه به سایپا سرویس داده است. طبق قرارداد اگر سرویس ما ده دقیقه تأخیر کرده یک میلیون ودویست هزار تومان جریمه شده است. بالاخره بد یا خوب؛ کار سایپا راه افتاده است. انتظار داشتیم حداقل از ما هم برای مناقصه دعوت کنند. فوقش این بود شرایط مناقصه را نداشته و کنار میرفتیم. عیبی ندارد. ولی سابقهی دوستی و همکاری حکم میکرد یک نامهی دعوت برای مناقصه ارسال میکردند.
– سازمان اتوبوسرانی ماهیتاً مجوز سرویس خارج شهری ندارد. برای سرویسهای داخل شهری است. برای سرویسهای خارج شهری ایمن نیست و تحت پوشش بیمه مسافر قرار نمیگیرد.
* همینطور است. ولی ما مجوز سرویس بیرون شهری را از شورای ترافیک شهرستان گرفتیم. بر اساس این مجوز توانستیم مشکل بیمه خارج شهری را حل کنیم. کار ما کاملاً قانونی است. در صورتی که اطلاع دارید طبق قانون تردد هرگونه وسیله نقلیه جابجایی مسافر در سطح شهر و حومه مستلزم دریافت مجوز است. باید اتوبوس، مینیبوس و میدل باس از سازمان اتوبوسرانی مجوز بگیرد. تاکسی، ون و آژانسها از تاکسیرانی مجوز میگیرند.
– شاید از گفتهی شما این گونه برآید به خاطر این که سرویس سایپا به شما نرسیده اشکالتراشی میکنید. همانطور که شما راهکار قانونی آن را پیدا کردهاید آنها هم میتوانند. بالاخره سایپا مدعی است نزدیک به 4 هزار اشتغال ایجاده کردهاند. انتظار دارند مدیریت شهری برای رفع مشکلات همکاری کند.
حرفی نیست. ما همکاری میکنیم. حرف ما این است که مجوزهای قانونی را بگیرند. ما هم کمک میکنیم. تا کنون هم هدف ما همکاری و کم بوده است. من همواره گفتهام و شما هم منتشر کنید. ما از این که کارکنان شرکتهای خصوصی از سرویس حمل و نقل خوب، مناسب و با کیفیت استفاده کنند خوشحال شده، استقبال کرده و همکاری میکنیم.
– شما همواره تأکید کردهاید حق کارکنان سایپا یا هر شرکت خصوصی استفاده از سرویس حمل و نقل مناسب و باکیفیت است، آیا شهروندان هم حق استفاده از سرویس حمل و نقل عمومی مناسب دارند؟
* چرا که نه. شک نکنید. سازمان همهی تلاش خود را کرده است. ولی واقعیتها را نمیتوان نادیده گرفت. هزینه ناوگان حمل و نقل اتوبوسرانی ماهانه یک میلیارد و 750 میلیون تومان است. فروش بلیط از همهی سرویسهای داخل شهری و حومه حداکثر 250 میلیون تومان میشود. شهرداری ماهانه یک میلیارد تومان نقدی و غیرنقدی کمک کرده است. دولت هم از سال 92 هیچ کمک نکرده است. پس ماهانه 500 میلیون تومان کسری داریم. چگونه این کسری را جبران کنیم. به همین خاطر است سازمان سعی کرده است بخشی از آن را از طریق سرویسهای خصوصی جبران کند. ارائه سرویس به ساپیا در همین راستا بود.
باور داریم سرویس حمل و نقل اتوبوسرانی برای کارکنان سایپا عالی و با کیفیت نبود ولی کمک به شهر است. کمک به ناوگان حمل و نقل شهری است. کارگری که به نسبت سختی رفت و آمد با سرویس اتوبوسرانی را تحمل کرده است در عوض خانوادهاش گاه و بیگاه از ناوگان حمل و نقل درون شهری سود برده است. درآمد سرویس ارائه شده به بخش خصوصی، خرج ناوگان حمل و نقل عمومی شده است ولی الان چه اتفاقی افتاده است؟
– ولی سایپا ادعا کرده است وضعیت ناوگان حمل و نقل سازمان اتوبوسرانی در طول این سالها تفاوت نکرده است. قرار بود تجهیز و نوسازی شود ولی سازمان به تعهدات خود عمل نکرده است.
* با بخشی از این صحبت موافقم ولی در حد وسعمان کار کردهایم. 17 اتوبوس تجهیز شده است. با وجود تنگناهای مالی و از طریق رابطه، بدون پرداخت ریالی قرارداد خرید 60 کولر بسته شده است. هزینه خرید و نصب هر کولر حدود 100 میلیون تومان است. یعنی فقط برای این کار 6 میلیارد تومان هزینه روی دست سازمان اتوبوسرانی و شهرداری کاشان افتاده است. همین امروز شرکت طرف قرارداد درخواست 760 میلیون تومان کرده است تا هزینه ترخیص کولرها از گمرک را پرداخت کند. الحمدالله با کمک و نظر مساعد شهردار مبلغ کولرها هم پرداخت خواهد شد. این نشان از حُسن نیت و تلاش ما برای عمل به تعهدات و تجهیز و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی است. ولی چکار کنیم که مشکلات زیاد است. پول نیست. هزینهها بالاست و صبر و حوصلهها کم شده است.
– شاید تلاش شما تجهیز و نوسازی اتوبوسهایی است که در خدمت بخش خصوصی است. برای بخش عمومی چکار کردهاید؟ آیا سیستم نظرسنجی دارید؟ از نظرات شهروندان خبر دارید؟ من تعدادی از این پیامها را که از طریق شبکههای اجتماعی منتشر شده، یادداشت کردهام.
* میدانم. خبر دارم. این پیامها نباید خوشآیند دل ما باشد. مردم اتوبوس نو میخواهند. دولت به ناوگان حمل و نقل اتوبوسرانی شهرهای بزرگ کمک کرده است ولی هیچ خبری برای شهرهای کوچک نیست. گویی ارادهای برای این کار وجود ندارد. افزایش قیمتها از یک طرف و قطع شدن کمکهای دولتی از طرف دیگر باعث شده است سازمان اتوبوسرانی نتواند سرپای خود ایستاده و خود را بسازد. سال 84 و 85 تعداد 110 اتوبوس نو وارد سیستم شد. سال 86 هم 15 دستگاه دیگر اضافه شد. پس از آن حتی یک دستگاه اضافه نشد. متوسط عمر اتوبوس 14 سال است. این بدان معنی است که باید اتوبوسهای سازمان نوسازی شود. اتوبوس جدید خریداری شود. خیلی از این اتوبوسها از رده خارج شود. ولی الان قیمت یک اتوبوس یک میلیارد و 820 میلیون تومان است.
با این وجود بیش از 85 درصد از ناوگان حمل و نقل اورهال –بازبینی اساسی موتور – شده است. اورهال کردن اتوبوسها و استفاده از گازوئیل یورو4 نقش موثری در بهبود وسیله نقلیه و کاهش آلودگی هوا داشته است. این را هم بگویم در حال حاضر سهم آلایندگی اتوبوسهای کاهش بر اساس اعلام محیط زیست کمتر از 5 درصد است. بیش از 25 درصد مربوط به وسایل نقلیه سواری و پس از آن موتورسیکلت است.
– فاصله سازمان با سرانه حمل ونقل عمومی زیاد است. معمولاً برای شهرهای بزرگ به ازای هر هزار نفر یک اتوبوس در حرکت است. در این صورت حداقل 250 تا 300 اتوبوس برای کاشان لازم است در صورتی که شرایط موجود خیلی کمتر از اینهاست.
* چون که صد آمد نود هم پیش ماست. شما وقتی سرانه را مطرح میکنید باید توجه داشته باشید که سرانه متأثر از تعداد متوسط مسافر در خطوط است. نمیشود اتوبوس بر اساس سرانه در خطوط رفت و آمد کند ولی مسافر نداشته باشد. متوسط مسافر در خطوط حومه مثل نوشآباد و سفیدشهر برای هر سرویس 5 نفر است. سفیدشهر در ماه مرداد تنها 1899 مسافر جابجا کرده است. البته وضعیت مسافر در خطوط فاز دو ناجیآباد، مسکن مهر، راوند مناسب است. بقیه خطوط ضررده هستند. هزینه جابجایی حومه بیشتر است بعنوان مثال هزینه جابجایی مسافر خط نوشآباد برای هر نفر 4000 تومان است در صورتی که دریافتی 760 تومان است و این باهم نمیخواند. از طرفی برای بعضی از خطوط پرداخت عوارض مردم در اختیار شهرستان دیگر است ولی هزینههای سرویس حمل و نقل بر عهده شهرداری و سازمان اتوبوسرانی کاشان قرار گرفته است و البته منع قانونی رفت و آمد بین دو شهرستان نیز وجود دارد.
– به نظر میرسد نگاه سازمان نسبی است. شما مشکل قانونی رفت و آمد برون شهری را برای سایپا با محمل شورای ترافیک حل کردهاید ولی وقتی به شهرهای همجوار و اقماری میرسد صحبت از منع قانونی است یا بحث پرداخت عوارض را مطرح میکنید. در صورتی که هزینه و فایده هر اقدام در منطقه برای همه است. آیا خوب است روزانه صدها ماشین شخصی از شهرهای اطراف به ترافیک شهری تحمیل شده و دود روی دود بگذارد؟
* اصلاً این طور نیست. ما در عمل ثابت کردهام که رفت و آمد مردم حتی با شهرهای اطراف برایمان مهم است. به آن توجه کردهایم. حمایت کردهایم. همین که سالهاست برای مردم در شهرهای اطراف سرویس گذاشتهایم تایید این ادعاست ولی وقتی صحبت از همکاری است تعامل باید دوطرفه باشد. من از همینجا اعلام میکنم سازمان اتوبوسرانی کاشان حاضر است اتوبوس خطهای نوشآباد، سفیدشهر، یزدل، محمدآباد را بدون دریافت وجه و کاملاً رایگان در اختیار شهرداری آن شهرها قرار بدهد تا به مردم شهرشان سرویس بدهند. در روز به جای 5 سرویس 20 سرویس بدهند. ما ریالی وجه برای واگذاری اتوبوسنمیگیریم. ما دنبال تعامل و همکاری دوسویه و پایدار هستیم.
به اعتقاد من بخش دولتی غیررقابتی است. انگیزهای برای ارتقای خدمات وجود ندارد. البته این بدان معنی نیست که خدمات عمومی را رها کنیم. در طول فعالیت در سازمان اتوبوسرانی دو دوره مدیرعامل اتحادیه اتوبوسرانی کشور بودم. 16 سال عضو هیئت مدیره سازمان اتوبوسرانی کشور بودم. همان موقع هم که مسئولیت در سطح کشور به عهده من گذاشته شده بود این مباحث مطرح شد اعتقاد داشتم خصوصیسازی را رهاسازی نپنداریم. بعضی خدمات عمومی است و وظیفه حاکمیت است مشروط بر آن که حمایت شود. نه این که به حال خود رها شود.
– احتمالاً ضرردهی بعضی از خطوط به خاطر فرسودگی ناوگان حمل و نقل است. اگر اتوبوسها مناسب باشد و بر اساس نظم، دقت و برنامهی مشخص رفت و آمد کند مردم بیش از پیش استقبال میکنند. الان شهروندانی از حمل و نقل عمومی استفاده میکنند که چارهای جز این ندارند. در صورتی که استفاده از اتوبوس شهری یک فرهنگ است.
* ببنید. بحث چیز دیگر است. الان تاکسی در سطح شهر اشباع شده و در هر نقطه شهر تردد دارد، تجمع کرده و منتظر مسافر است. بحث بعدی آژانسهای شهری است. کاشان 120 آژانس شهری دارد که به حمل و نقل مسافر مشغول هستند. 9 شرکت حمل ونقل شهری در حال فعالیت است. جدیداً هم شرکتهای اینترنتی در رقابت با تاکسی 133 و آژانسها مردم را جابجا میکنند. از همهی اینها گذشته اکثر مردم وسیله نقلیه شخصی دارند. کسی که در مسکن مهر ساکن است وسیله نقلیه شخصی دارد و تنها ممکن است خانوادهاش از اتوبوس استفاده کند. به این خاطر است که مردم از ناوگان اتوبوسرانی کمتر استفاده میکنند.
– مقوله هزینههای حمل و نقل عمومی مثل درمان و پیشگیری است. هزینههای درمان کشور سرمامآور است در صورتی که ارادهای برای تأمین هزینههای پیشگیری نیست. در این خصوص نیز وضعیت مشابه است. شهرداریها هزینههای هنگفت برای اصلاح معابر ، احداث پل و زیرگذر میکنند ولی حمل و نقل عمومی مغفول مانده است. به نظر شما وضعیت کاشان چگونه است؟
* همه داستان این نیست. حقوق کارکنان 40 درصد افزایش پیدا کرده است. قطعات گرفتار افزایش 400 درصدی شده است. الان برای لاستیک که قبلاً دو میلیون 200 هزارتومان بود باید 5 میلیون و 500 هزارتومان پرداخت کنیم. آن هم در وضعیتی که نقدینگی وجود ندارد. از طرف دیگر دیروز به همراه شهردار با فرماندار جلسه داشتیم. یکی از مسائلی که مطرح شد مطالبات شهرداری از مردم است. به عنوان مثال شهرداری نزدیک به 45 میلیارد تومان عوارض نوسازی از شهروندان میخواهد. عوارضی که مثلاً با سالی 100 هزارتومان جمع شده است. یکی از راههای حمایت مردم از شهرداری از طریق پرداخت عوارض است، عوارضی که صرف خدمات به مردم میشود. شهرداری هم باید توان داشته باشد که خرج مردم کند.
– ولی سال گذشته 96 درصد بودجه شهرداری محقق شده است. شهرداری برای تأمین هزینههای عمرانی در حوزه ترافیک دغدغهای ندارد و درحال سرمایهگذاری است. به نظر میرسد ناوگان حمل و نقل بهرهای از بودجه نبرده است.
* این طور نیست. شهرداری همواره از سازمان اتوبوسرانی حمایت کرده است. الان هم برای تأمین هزینههای کولرها از سازمان حمایت میکند. انشاءالله بزودی 60 دستگاه از اتوبوسهای سازمان به کولر مجهز خواهد شد. البته به درد امسال نمیخورد ولی قطعاً شهروندان در سال آینده از سرویسهای کولردار استفاده خواهند کرد.
– معوقات حقوق سازمان چقدر است؟ حقوق رانندگان در چه وضعیتی است؟
* سازمان در حال حاضر 3 و نیم میلیارد تومان معوقات دارد. 9 ماه است که مجدداً مسئولیت سازمان اتوبوسرانی را به عهده گرفتهام؛ 9 حقوق، یک عیدی و دو بن برای کارکنان پرداخت شده است. باید همه دست به دست همه داده تا مشکلات مرتفع شود. بیپولی مربوط به یک سازمان و شهرداری و شهرستان نیست. عمومی است. هزینهها بالا رفته است و نقدینگی کم شده است. حتی افزایش جزئی قیمت بلیط نیز روند طولانی دارد. طبق قانون یک سوم هزینه به عهده مسافر است. آنالیز هزینهها مشخص است. بر اساس آنالیز هزینهها بایستی قیمت بلیط خطوط داخلی را 30 درصد افزایش بدهیم. 40 درصد برای خطوط حومه پیشنهاد شد که آن هم خیلی کمتر از یک سوم هزینهي همان خطوط است. با این وجود مبلغ پیشنهادی ابتدا در شورایی متشکل از شهردار، فرماندار و مدیرکل امور شهری و شوراهای استانداری بررسی شده و پس از تایید به شورای اسلامی شهر ارسال میشود. در صورتی که به تایید شورای اسلامی شهر رسید آنوقت اجرا میشود. این را هم بگویم این درصدها غلطانداز و دهانپرکن است. وقتی مبلغ پایه 500 تومان و 800 تومان است که مبلغ ناچیزی است 30 درصد و 40 درصد آن نیز چیزی نمیشود.
و سخن پایانی:
از اهل کاشانم تشکر میکنیم همهی حرفها را به گوش مردم میرساند. مردم خودشان قضاوت میکنند. الان رسانهها و شبکههای اجتماعی فرصت برابر در اختیار همگان قرار داده است؛ این خوب است.
سازمان اتوبوسرانی مظلوم واقع شده است. در هرگونه مراسم ملی، مذهبی، نماز جمعه، یادواره شهداء، کمک به برنامههای بسیج و مدارس و… خط مقدم خدماترسانی به مردم است. لجستیک حمل و نقل شهری همهی ادارات است. بالاخره باید کمک بشود تا سر و پا بماند. کمکهای دولت از سال 92 تا کنون قطع شده است. کمکهای شهرداری از دورههای قبل تا کنون فرقی نکرده است. انتظار نداشته باشیم حمل و نقل عمومی کاشان تکانی بخورد و به سامان برسد. ما میخواهیم همه شهروندان از حمل و نقل مناسب و با کیفیت استفاده کنند ولی دود بیمهری به ناوگان حمل و نقل عمومی به چشم همگان رفته و جفا به شهروندان است.
** لازم به ذکر است گفت و گو با مدیرعامل سازمان اتوبوسرانی به لحاظ زمانی پیش از جلسه مشترک مدیران اتوبوسرانی و سایپای انجام شده است. اهل کاشانم تلاش کرده چالشهای ناوگان حمل و نقل عمومی را فراتر موضوع مورد بحث بررسی کرده و در اختیار افکار عمومی قرار دهد. اهل کاشانم از مطالب و نوشتههای صاحبنظران و فرهیختگان در این خصوص و سایر مباحث مدیریت شهری استقبال کرده و آن را برای آگاهیبخشی، تنویر افکار عمومی و تضارب آراء منتشر میکند.
* گفت و گو از: عبدالمجید رفیعی برزکی