به گزارش پایگاه خبری اهل کاشانم، کمال‌الدین محتشم کاشانی ملقب به شمس الشعرا پسر خواجه میراحمد در خاندانی متمکن در در دروان صفویه در قرن دهم هجری در کاشان زاده شد. سال تولد وی را برخی محققان ۹۰۵ ه‍جری و برخی دیگر از محققان کاشانی مانند “حسن عاطفی” و “مهدی صدری” با بررسی اشعارش ۹۳۵ ه‍جری قمری اعلام کرده اند.

خواجه میراحمد پدر محتشم که محل دفن آن وی را زیارت سلطان عطابخش می دانند کارگاه های شعربافی داشت و با تولید پارچه های ابریشمی آن را در بازار عرضه می داشت، محتشم به حرفه خانوادگی روی آورد؛ سام میرزا صفوی مولف تحفه سامی درباره محتشم می نویسد: “از کاشان است و به بزازی مشغول است”.

محتشم از روزگار نوجوانی علوم دینی و ادبی فرا گرفت و به عرصه شعر و شاعری قدم نهاد و در این فن شاگرد مولانا صدقی استرآبادی از شعرای استرآباد مقیم کاشان بود.

محتشم کاشانی وقتی که به سنین جوانی رسید، توانست به دربار شاه طهماسب صفوی برود و به خاطر سرودن قصیده و غزل های بسیار زیبا توسط شاه طهماسب تحسین شود. ولی با گذشت زمان  به واسطه تمایلات دینی و شور تشیع در دوران صفوی مرثیه ها و اشعار مذهبی به سیک جدید را سرود. محتشم کاشانی بعنوان مشهورترین شاعر مرثیه گوی ایران شناخته می شود.

از زندگی خصوصی محتشم کاشانی اطلاع چندانی در دست نیست، ظاهراً فرزندی نداشت و از خانواده وی برادرش خود را می شناسیم که اشعار شاعر را به هند می برد و صله ی سلاطین هند را برای شاعر می‌آورد، وی در یکی از سفرها فوت می‌کند؛ محتشم ترکیب بندی در ماتم برادرش سروده که در مطلع اول آن آمده است.

ستیزه گر فلکا، از جفا و جور تو داد

نفاق پیشه سپهرت، ز کینه ات بیداد

محتشم بعد از مرگ برادرش شروع به سرودن مرثیه هایی برای واقعه جان گداز کربلا، مصیبت نامه های مختلف و واقعه عاشورای حسینی کرد، معروفترین اثر وی دوازده بند مرثیه‌ای است که در شرح واقعهٔ کربلا سروده است که نقطه عطفی در ادبیات آیینی بود و باعث تقلید بسیاری از شاعران شد. بند اول ترکیب بند مشهور او عبارت است از

باز این چه شورش است که در خلق عالم است

 باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است

پس از محتشم تعداد زیادی از شاعران از این ترکیب بند در نوحه ها و شعرهای سروده خود بهره می بردند. همچنین خود محتشم کشانی شاگردانی مانند صرفی ساوجی، وحشتی جوشقانی، حسرتی کاشانی، تقی الدین محمد حسینی که صاحب اثر “خلاصه الشعار” است را پروراند.

دیوان محتشم پس از مرگ، بنابر وصیت او به دست شاگردش میرتقی‌الدین محمد حسینی کاشانی تنظیم شد. وی مجموعه آثار استادش را در پنج کتاب شعر شامل صبائیه (اشعار زمان کودکی)، شبابیه (اشعار دوران جوانی)، شیبیه (اشعار زمان پیری)، ضروریات (ماده تاریخ‌ها) و معمیات‌ و دو کتاب منثور جلالیه و نقل عشاق گردآوری کرد.

محتشم کاشانی در ربیع الاول سال ۹۹۶ هجری درگذشت و آرامگاه وی در محله ای نزدیکی محله پاقپان کاشان است که امروزه به نام «محله محتشم» شهرت دارد.

با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور از سال1400 روز اول محرم به عنوان روز ملی ادبیات آیینی و بزرگداشت محتشم کاشانی در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید.

اشعار محتشم کاشانی به عنوان گنجینه میراث شفاهی با موضوع فرهنگی ناملموس با شماره 1751 در تاریخ 30 دی ۹۷ در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.