با لحاظ این اصل که شعر و یا اثر هنری بازتاب یا آیینه‌ای از زندگی شاعر و بلکه اجتماع وی می‌باشد می‌توان برای وصول فحوای کلام و یا امکان خوانش اثر آفریده شده زندگی و تجربه‌ی زیسته‌ی شاعر و هنرمند را مورد استناد قرار داد. هر چند جامعه‌ی پیرامونی خالق اثر نمی‌تواند به صورت کامل و تمام در هر اثر بروز و ظهور پیدا کند اما بی‌شک نمودهای رفتاری و گفتاری در کلام هر شاعر و نویستده با در نظر داشت اندیشه و احساس منتج از تعامل با اجتماع امری غیر قابل انکاری است.

تا جایی که عنوان شده خالق اثر علاوه بر آن‌که خود را اعتراف می‌کند محلی برای نقد جامعه پیرامونی خود مهیا می‌دارد. البته الزامن هر شعر و نوشته نباید تصویر و بازتاب رخ‌دادهای جامعه باشد ولی این اصل که زندگی هنرمند در بطن اجتماع می‌باشد مبرهن و روشن بوده تا جایی که پیدایش جامعه شناسی ادبیات بر این اساس شکل و هویت گرفته است.

شعر کوتاه، طرح و یا هایکو علاوه بر ویژگی فوق به علت ذات هایکو که نظر به طبیعت دارد ارتباطی تامل برانگیز مابین شاعر اجتماع و طبیعت رقم می‌زند. می‌توان اذعان داشت گوینده هایکو نقش مشاهده کننده را عهده‌دار است. بدون آن‌که قضاوت و یا بایدی را اصرار داشته باشد تصویر درک کرده را شاعرانه بیان می‌دارد. نقش احساس و اندیشه در این اتفاقی که شاعر با ان به تعامل می‌رسد امری بدیهی است.

مطالعه شعر و کلام ملیحه پیران کاشانی در کتاب هایکو همای بیانگر نگرش فلسفی وی به دنیا نیز می‌باشد. نگاهی که نتیجه اصرار بر ساختارشکنی مرزهای تعیین شده دارد این امر هم در شکل و محتوای هایکوها و یادهایکوواره‌ها به منصه‌ی بروز و بیان رسیده و به صورتی روشن قابل خوانش و تحلیل می‌باشد.

احساس پیران کاشانی با وفاداری به روح هایکو در همراهی با طبیعت، ضمن حرمت و حفظ وحدت فضا در آن‌چه اتفاق پذیرفته و صورت گرفته جلوتر نمی‌رود و ادامه‌ی کلام را به عهده.ی خواننده می‌سپارد: هوای شیرین/ لهجه‌ی گس باران/ عصری با بهار(ص۴۶)
برگ‌های کرچک/ داغ از جنون آفتاب/ میلاد سایه (ص۲۴)
گل عریان/ هوا پریشان و زرد/ ضجه‌ی بهار (ص۱۹)

شاعر و یا هنرمند همواره از نظم و یا سخن ارائه شده بعد دیگر و منظور متفاوت از ظاهر سخن را منظور نظر داشته که تاویل کلام را در پی دارد، نگاه و زبان سراینده هایکو همای گاهی میل فلسفه گرفته و ذهن خواننده را متوجه افقی فراتر از شعر و سخن رفته می‌کند، این افق ذهنیتی متناسب با جایگاه و تفکر مخاطب ترسیم می‌دارد:
زمان/ گرفتاری بشر/ گردابی گنگ (ص۱۰۰) پروانه باش/ از پیله بیرون بیا/ آزاده بمیر (ص۴۷)
پنجه‌ی چنار/ روستایی بی‌همسایه/ مرگ قاصدک(ص۲۵)
نیامده رفت/ لبخند در شب حضور/ میلاد درد (ص۱۸)

هر شعر گذشته از فرم آزاد و کلاسیک آزاد نیست و دارای قواعدی است که گاه ممکن است سد و مانعی برای شاعر پیش بیاورد. شعر همواره در پی التذاذ مخاطب با بهره‌گیری از موسیقی کلام و تصویرهای بدیع همراه با اندیشه و احساس می‌باشد، در همین راستا می‌توان از سخن تی‌اس الیوت وام گرفته و به جهت تکمیل مصادره به مطلوب نمود وی گفته: هیچ شعری برای کسی که می‌خواهد آن‌را خوب به ثمر برساند آزاد نیست. شعر در درون خود بایدهایی را به دنبال دارد و این بایدها در شعر کوتاه و یا هایکو ظریف‌تر و حساس‌تر می‌شود که هوشمندی و سخت‌گیری شاعر را می‌طلبد.

دفتر شعر هایکو همای از ملیحه پیران کاشانی متخلص به همای در سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات قلم طلایی چاپ و منتشر شده است.